Hoewel vermoeidheid een van de meest uitdagende symptomen is om te behandelen, zijn er weinig handvatten. Daarom hebben onderzoekers in systematische reviews gekeken naar de effectiviteit van farmacologische en niet-farmacologische interventies.1,2 Die hebben gediend als input voor de nieuwe EULAR-aanbevelingen voor het beleid bij vermoeidheid.3
Vermoeidheid komt veel voor bij mensen met inflammatoire reumatische en musculoskeletale ziekten (I-RMD’s).4 Reden voor de multidisciplinaire projectgroep met 26 leden uit 14 Europese landen om op basis van systematische reviews concrete aanbevelingen op te stellen.
Bewegen en educatie
Uit de systematische review naar niet-farmacologische interventies blijkt dat lichamelijke activiteit of lichaamsbeweging effectief is in het verminderen van vermoeidheid bij reumatoïde artritis (RA), systemische lupus erythematosus (SLE) en spondyloartritis (SpA). Ook bij het syndroom van Sjögren en systemische sclerose was vermindering te zien, hoewel niet statistisch significant.2 Psycho-educatieve interventies waren effectief in het verminderen van vermoeidheid bij RA, maar niet bij SLE. De level A-aanbevelingen luiden dan ook om patiënten lichaamsbeweging in psycho-educatieve interventies aan te bieden.3
Medicijnen tegen moeheid
Adalimumab was superieur aan placebo in het verminderen van vermoeidheid na 52 en 12 weken bij RA arthritis psoriatica.1 Ook golimumab, baricitinib, tocilizumab en tofacitinib waren superieur aan placebo in het verminderen van vermoeidheid bij RA (tabel).1 Er werd een dosis-effectrelatie waargenomen voor sarilumab, tocilizumab en tofacitinib. Bij spondyloartritis was secukinumab superieur aan placebo in het verminderen van vermoeidheid na 16 weken. Hier werd eveneens een dosis-effectrelatie waargenomen. Aanbevelingen voor medicamenteuze interventies zijn niet opgenomen in de aanbevelingen, wel dat verergering van moeheid een moment moet zijn om ook de ziekteactiviteit te beoordelen en medicatie te starten of te veranderen.3
Bronnen:
- Farisogullari B, Santos E, Dures E, et al. Efficacy of pharmacological interventions: a systematic review informing the 2023 EULAR recommendations for the management of fatigue in people with inflammatory rheumatic and musculoskeletal diseases. ACR Convergence 2023, abstract 1215.
- Santos E, Farisogullari B, Dures E, et al. efficacy of non-pharmacological interventions: a systematic review informing the 2023 EULAR recommendations for the management of fatigue in people with inflammatory rheumatic and musculoskeletal diseases. ACR Convergence 2023, abstract 1861.
- Dures E, Farisogullari B, Santos E, et al. 2023 EULAR recommendations for the management of fatigue in people with inflammatory rheumatic and musculoskeletal diseases. ACR Convergence 2023, abstract 2019.
- Dures E, Cramp F, Hackett K, et al. Fatigue in inflammatory arthritis. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2020;34:101526.