Grote variatie in voorschrijven hormoontherapie naast radiotherapie

Delen via:

Krijgt een patiënt met matig-risico prostaatcarcinoom in Nederland hormoontherapie naast de externe bestraling? Dat ligt er maar net aan waar hij behandeld wordt, zo blijkt uit data van Prostaatkankerzorg In Beeld (ProZIB). De percentages tussen ziekenhuizen variëren van 3 tot 73%. Onwenselijk, vindt senior-onderzoeker dr. Katja Aben (IKNL). “Het is onwaarschijnlijk dat patiënten in al deze ziekenhuizen dezelfde voorlichting en behandelkeuzes hebben gekregen”, zegt radiotherapeut-oncoloog dr. Floris Pos (AvL). Samen lichten zij de bevindingen toe.

Al in 2014 startte het door KWF Kankerbestrijding gesubsidieerde onderzoek Prostaatkankerzorg In Beeld (ProZIB). “Het algemene doel daarvan was de kwaliteit van prostaatkankerzorg in Nederland in kaart te brengen”, vertelt senior-onderzoeker dr. Katja Aben (Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)). “We wilden inzoomen op diverse aspecten van de zorg om zo inzicht te krijgen in de variatie tussen ziekenhuizen en in de onderliggende factoren daarvoor. Daarmee hopen we handvatten te vinden om waar nodig de zorg te verbeteren.” Onderzoek naar variatie in het voorschrijven van hormoontherapie bij matig-risico en hoog-risico prostaatkanker was een van de onderwerpen aangedragen door de stuurgroep, bestaande uit artsen vanuit de beroepsverenigingen voor urologie, radiotherapie en oncologie, pathologie, radiologie en medische oncologie, plus een vertegenwoordiger van de patiëntenvereniging.

Dataverzameling

Hoe is de ProZIB-studie uitgevoerd? “We verzamelden uitgebreide informatie van 6000 Nederlandse prostaatkankerpatiënten”, vertelt Aben. “Omdat artsen al kampen met een hoge registratielast en we hen niet nog meer wilden belasten, haalden we hiervoor data uit de NKR, oftewel de Nederlandse Kankerregistratie. Op basis van pathologische data, afkomstig van het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief oftewel PALGA, worden patiënten met prostaatkanker gesignaleerd en opgenomen in de NKR. Datamanagers van IKNL gingen vervolgens terug naar alle ziekenhuizen om andere benodigde informatie uit het medisch dossier op te halen en zo de NKR-data aan te vullen.”

Veel variatie

Uit de analyses bleek onder meer dat 29% van de patiënten met matig-risico prostaatkanker hormoontherapie kreeg voorgeschreven, met een grote variatie (3 tot 73%) tussen de ziekenhuizen. Bij patiënten met hoog-risico prostaatkanker kreeg 83% hormoontherapie voorgeschreven, variërend van 57 tot 100% tussen de ziekenhuizen in Nederland. “Zeker voor de matig-risico groep is het belangrijk om te onderzoeken hoe deze variatie verklaard kan worden”, vindt Aben. “Want dit is moeilijk uit te leggen aan patiënten.”

Moeilijke afweging

Radiotherapeut-oncoloog dr. Floris Pos (AvL) was lid van de stuurgroep. “We droegen dit onderwerp aan voor onderzoek, omdat we al vermoedden dat het voorschrijfbeleid voor hormoontherapie bij prostaatkanker nogal varieert. Want juist voor de groep met een matig risico is het een moeilijke afweging of je wel of geen hormoontherapie geeft naast de bestraling”, legt hij uit. “Weliswaar zijn er rond 2000 tot 2005 grote studies gepubliceerd die overtuigend bewijs leveren dat hormoontherapie winst geeft. Maar de patiënten van nu zijn niet meer automatisch vergelijkbaar met die van toen: de behandeling en de beeldvorming zijn in de laatste 20 jaar aanzienlijk verbeterd.” Artsen moeten daarom zelf interpreteren: geldt de evidence ook nog voor de huidige patiënten? Daarbij ontstaan discrepanties. “De een meent van wel, de ander van niet. Daar komt bij dat hormoontherapie vanwege de bijwerkingen een weinig aantrekkelijke behandeling is”, merkt Pos op. “Zowel patiënten als artsen zoeken daarom naar redenen om het niet te krijgen of geven.” Wat ook niet helpt is dat in ons land zowel de Nederlandse als de Europese richtlijn in gebruik zijn, met andere definities en andere aanbevelingen.

Minder discussie bij hoog-risico

Dat de variatie in het voorschrijven van hormoontherapie bij hoog-risico prostaatcarcinoom kleiner is, vindt Pos goed verklaarbaar. “De toegevoegde waarde is daar duidelijker, al bestaat er ook hierover discussie.” Zo is er voor deze categorie patiënten eveneens veel veranderd, onder andere doordat MRI-scans sensitiever zijn geworden. Pos: “Een deel van de tumoren die vroeger als matig-risico zouden zijn geclassificeerd, stadiëren we nu als hoog-risico, puur omdat we beter kunnen zien hoe ver de ziekte is uitgebreid. Op zich een verbetering, maar het geeft wel ruis bij het interpreteren van oudere studieresultaten.” Desondanks is er bij hoog-risico prostaatkanker veel minder discussie over het al dan niet voorschrijven van hormoontherapie dan bij matig-hoog risico.

Aben: “We zouden ons onderzoek nog kunnen verbeteren door uit te diepen welke diagnostische onderzoeken zijn gebruikt bij het bepalen van het ziektestadium. Dan kunnen we bijvoorbeeld duidelijker onderscheid maken tussen enerzijds T3-tumoren zoals die vroeger gedefinieerd werden en anderzijds tumoren die tegenwoordig op basis van MRI-beelden als T3 worden gekwalificeerd.”

Studies lastig uitvoerbaar

Wat is er in praktijk nodig om het voorschrijfbeleid uniformer te maken? “Je zou natuurlijk kunnen denken aan nieuwe studies bij patiënten met matig-risico prostaatkanker, zodat het duidelijk wordt in hoeverre de resultaten van oudere studies nog gelden in de huidige tijd”, antwoordt Pos. “Maar in praktijk is dat lastig uitvoerbaar. Het kost namelijk jaren om zo’n studie op te zetten, grote aantallen patiënten te includeren en ze lang genoeg te volgen om verschillen zichtbaar te maken. Het zou zeker tot 2030 of 2035 duren voor we antwoord hebben, en misschien is de medische praktijk tegen die tijd wel wéér veranderd. Zo zagen we een paar jaar terug de PSMA-pet-scan opkomen, en ook bij het bestralen zijn er veel ontwikkelingen: hogere dosis, stereotaxie, minder fracties… Dus de kans is vrij groot dat de resultaten alweer verouderd zijn tegen de tijd dat een studie is afgerond. Er zijn weinig onderzoekers die er dan nog trek in hebben. Misschien kan het een oplossing zijn om bij dit soort ingewikkelde kwesties voortaan niet meer te eisen dat richtlijnen puur en alleen gebaseerd worden op level 1 evidence”, oppert hij.

Consensus bereiken

Voor nu ziet Pos de oplossing vooral in het bereiken van consensus op basis van de kennis die er wel is. “Ik denk bijvoorbeeld aan het scheiden van patiënten met een matig risico in twee subgroepen, met een wat hoger en een wat lager risico. De eerste subgroep zou dan aanvullend hormoontherapie moeten krijgen; de tweede niet.” Dit zou overigens enigszins overeenkomen met de huidige situatie: uit de ProZIB-data bleek namelijk dat matig-risico patiënten met bijvoorbeeld een hogere Gleason-score vaker hormoontherapie kregen.

Voor afgelopen voorjaar stond al een consensusbijeenkomst van radiotherapeuten gepland. “Vanwege de COVID-19-pandemie kon dat helaas niet doorgaan”, zegt Pos. “We hopen later dit jaar alsnog een online bijeenkomst te houden.”

Voor patiënten met hoog-risico prostaatkanker is consensus veel makkelijker te bereiken, verwacht Pos. “De verschillende richtlijnen zijn daarover veel eenduidiger en de winst is groter”, legt hij uit. “Een ondergrens van 80% van de hoog-risico patiënten die hormoontherapie krijgt lijkt me haalbaar. Het gemiddelde zit daar nu al boven, met 83%.”

Toekomstplannen

Welke vervolgplannen zijn er nog met ProZIB? “Volgend jaar is er voor alle 6000 patiënten in het cohort minimaal 5 jaar verstreken sinds de diagnose”, antwoordt Aben. “We willen dan bij een deel van hen opnieuw hun dossiers opzoeken om andere onderzoeksvragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld: welk effect hebben positieve snijvlakken na de operatie op het ontwikkelen van een recidief? En hoe gaat het met patiënten die na prostectomie positieve klieren bleken te hebben? Dit zijn kwesties waar we nu nog geen duidelijk zicht op hebben.” Verder heeft IKNL nog een nieuwe onderzoeksaanvraag voor KWF in voorbereiding. “We willen uitzoeken welke effecten nieuwe diagnostische modaliteiten zoals MRI- en PSMA-pet-scans hebben op de stadiumverdeling van patiënten en uiteindelijk op de behandeling en de uitkomsten”, aldus Aben.

Tot slot merkt Pos op dat hij het onderzoeksproject ProZIB als heel nuttig heeft ervaren. “Je krijgt op deze manier heel veel nieuwe inzichten op allerlei gebieden”, zegt hij. “Dit is echt onderzoek waar de beroepsgroep veel aan heeft – natuurlijk niet alleen radiotherapeuten, maar ook bijvoorbeeld urologen en pathologen. Alleen al het met elkaar discussiëren over de bevindingen verbetert de zorg.”

Update KEYNOTE-716: aanhoudend voordeel pembrolizumab bij melanoom

mrt 2024 | Dermato-oncologie

Lees meer over Update KEYNOTE-716: aanhoudend voordeel pembrolizumab bij melanoom

Kan slim operatiemes chirurg helpen bij verwijderen hersentumor?

mrt 2024 | Chirurgie, Neuro-oncologie

Lees meer over Kan slim operatiemes chirurg helpen bij verwijderen hersentumor?

Klinisch bewijs binnen handbereik met behulp van AI

mrt 2024 | Borstkanker

Lees meer over Klinisch bewijs binnen handbereik met behulp van AI

Grote verschillen tussen landen in toegang tot nieuwe medicatie

mrt 2024 | Borstkanker, Dermato-oncologie, Gynaecologische oncologie, Leukemie, Longoncologie, Uro-oncologie

Lees meer over Grote verschillen tussen landen in toegang tot nieuwe medicatie

Versnelde FDA-goedkeuring lifileucel (Amtagvi) voor melanoom

mrt 2024 | Dermato-oncologie, Immuuntherapie

Lees meer over Versnelde FDA-goedkeuring lifileucel (Amtagvi) voor melanoom

Darmkanker vaker ontdekt in vroeg stadium, minder operaties en betere overleving

mrt 2024 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Darmkanker vaker ontdekt in vroeg stadium, minder operaties en betere overleving

Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

19 feb 2024 om 17:30 | Borstkanker

Lees meer over Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

Prostaatkanker nu en in de toekomst

25 jan 2024 | Uro-oncologie

Lees meer over Prostaatkanker nu en in de toekomst

Niet-melanoom huidkanker in de regio

31 aug 2023 | Dermato-oncologie, Radiotherapie

Lees meer over Niet-melanoom huidkanker in de regio

Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

16 mei 2023 om 17:30

Lees meer over Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

Borstkanker; een update op alle vlakken

9 mei 2023 om 20:00 | Borstkanker, Neuro-oncologie

Lees meer over Borstkanker; een update op alle vlakken

Een nieuw vooruitzicht voor patiënten met EGFR exon 20 insertie gemuteerd NSCLC

20 mrt 2023 | Longoncologie

Lees meer over Een nieuw vooruitzicht voor patiënten met EGFR exon 20 insertie gemuteerd NSCLC

Lung Academy webinar: Focus on difficult to treat patients with advanced NSCLC

17 feb 2023

Lees meer over Lung Academy webinar: Focus on difficult to treat patients with advanced NSCLC

Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

12 okt 2022 | Immuuntherapie

Lees meer over Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

11 aug 2022 | HIV

Lees meer over Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Lees meer over Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Lees meer over Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek

Lees meer over Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Video: Advances in urothelial cancer

nov 2023 | Immuuntherapie, Uro-oncologie

Lees meer over Video: Advances in urothelial cancer

Dato-DXd bij inoperabele of gemetastaseerde HR+/HER2- borstkanker

okt 2023 | Borstkanker

Lees meer over Dato-DXd bij inoperabele of gemetastaseerde HR+/HER2- borstkanker

Meerwaarde voor combinatie radium-223 en enzalutamide bij mCRPC

okt 2023 | Uro-oncologie

Lees meer over Meerwaarde voor combinatie radium-223 en enzalutamide bij mCRPC

Ami-laz als eerstelijnsbehandeling bij EGFR-gemuteerd, gevorderd NSCLC

okt 2023 | Longoncologie

Lees meer over Ami-laz als eerstelijnsbehandeling bij EGFR-gemuteerd, gevorderd NSCLC

Nieuwe immunotherapeutische benadering voor recidiverende/refractaire hematologische kankers

okt 2023 | Immuuntherapie, Leukemie, Lymfoom

Lees meer over Nieuwe immunotherapeutische benadering voor recidiverende/refractaire hematologische kankers

Toevoeging nivolumab zorgt voor doorbraak in behandeling blaaskanker

okt 2023 | Immuuntherapie, Uro-oncologie

Lees meer over Toevoeging nivolumab zorgt voor doorbraak in behandeling blaaskanker

Precisiegeneeskunde nieuwe standaard bij primaire tumor onbekend?

okt 2023

Lees meer over Precisiegeneeskunde nieuwe standaard bij primaire tumor onbekend?

NICHE-3: nivolumab/relatlimab bij dMMR-darmkanker

okt 2023 | Chirurgie, Immuuntherapie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over NICHE-3: nivolumab/relatlimab bij dMMR-darmkanker

Selpercatinib effectiever bij RET-gemuteerd schildkliercarcinoom

okt 2023 | Chirurgie

Lees meer over Selpercatinib effectiever bij RET-gemuteerd schildkliercarcinoom

Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

dec 2023 | Uro-oncologie

Lees meer over Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

Podcast pancreascarcinoom

dec 2022 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Podcast pancreascarcinoom

Botgezondheid bij mCRPC in de praktijk

okt 2021 | Uro-oncologie

Lees meer over Botgezondheid bij mCRPC in de praktijk

Slokdarm- en maagkanker

jun 2021 | Chirurgie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Slokdarm- en maagkanker

Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

feb 2021 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

MedNet Oncologie 2024-01

feb 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-01

MedNet Oncologie 2023-06

dec 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-06

MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

nov 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

MedNet Oncologie 2023-05

okt 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-05

MedNet Oncologie special Colectoraal carcinoom 2023

sep 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Colectoraal carcinoom 2023

MedNet Oncologie 2023-04

aug 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-04

MedNet Oncologie 2023-03

jun 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-03

MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2023

jun 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2023

MedNet Oncologie special Longkanker 2023

mei 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023