Het Dutch Thoracic Oncology Cohort: “Een mooie kapstok voor allerhande substudies”

Het Dutch Thoracic Oncology Cohort, kortweg DuTOC, is zeker geen extra registratiestudie, benadrukt dr. Wouter de Jong, longarts in het UMC Utrecht en tevens hoofdonderzoeker van het initiatief. “Het is een cohort en de grote kracht van DuTOC is dat patiënten die willen deelnemen een informed consent moeten tekenen. Hierdoor kunnen we niet alleen de verzamelde gegevens gebruiken voor retrospectief onderzoek, maar kunnen we de patiënten ook benaderen voor (toekomstig) prospectief onderzoek, en allerlei verschillende onderzoeksvragen beantwoorden.”

Het idee voor DuTOC komt van de Stichting NVALT-studies en ontstond ongeveer 2 jaar geleden, vertelt Wouter de Jong. “Een en ander is vorig najaar in een stroomversnelling gekomen door een subsidie van het groeifonds van Oncode Accelerator. Met deze subsidie konden we van een idee echt doorstomen naar een concreet project. Ook hebben we een projectmanager aan kunnen nemen, Femke van der Velde. Dat is echt mijn rechterhand en sinds zij begonnen is, gaan de ontwikkelingen enorm snel.” Voor ongeveer 10 ziekenhuizen is nu gestart met het indienen van de onderzoekdossiers bij de Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC). “En we hopen rond de zomer de eerste patiënt te kunnen includeren”, zegt De Jong.

Duidelijke diagnose

In het cohort kunnen alle patiënten met een primaire thoracale maligniteit geïncludeerd worden, laat De Jong weten. “Dus zowel patiënten met niet-kleincellige als kleincellige longkanker, mesothelioom en thymustumoren.” (Zie het kader met de belangrijkste in- en exclusiecriteria van DuTOC.) “Patiënten kunnen bij diagnose geïncludeerd worden, maar ook als ze al verder in het behandeltraject zijn. We streven er wel naar patiënten op te nemen die een duidelijke diagnose hebben en bij wie een behandeling is gestart.”

Informed consent

Ondanks dat er verschillende registraties zijn voor patiënten met thoracale maligniteiten, was er zeker behoefte aan een initiatief als DuTOC, aldus De Jong. De traditionele registraties, zoals de Nederlandse Kankerregistratie of de DICA-registraties, kunnen voor onderzoek alleen de gegevens gebruiken die al in de databases staan. “Een belangrijke meerwaarde van DuTOC is dat patiënten een informed consent tekenen als ze willen deelnemen. Hiermee geven ze toestemming voor het eventueel afnemen van biologisch materiaal en kunnen we hen benaderen voor deelname aan toekomstige substudies. En hiermee is DuTOC een heel mooie kapstok voor allerlei verschillende retrospectieve, maar ook prospectieve onderzoeken. Bijvoorbeeld naar een specifiek ziektestadium, een bepaalde behandellijn, een mutatie of toxiciteit. Wij kunnen terug naar de patiënt om extra informatie op te halen die bij een bepaalde onderzoeksvraag hoort. Het is zelfs mogelijk dat we de patiënten voor de controlearm van zo’n toekomstige studie niet hoeven te benaderen, omdat we de gegevens hiervoor uit het cohort kunnen halen.” 

Met het informed consent geven patiënten ook toestemming voor het toesturen van gestandaardiseerde vragenlijsten naar patiëntgerelateerde uitkomstmaten als de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven, arbeidsparticipatie en mogelijkheden tot werken. “We kunnen na verloop van tijd dus heel veel informatie uit DuTOC halen. Het is wellicht niet meteen mogelijk met dit cohort een grote fase III-studie uit te voeren naar de beste behandeling voor stadium IV niet-kleincellige longkanker. Maar DuTOC is wel heel geschikt voor het doen van onderzoek naar vragen over doelmatige zorg, real-world evidence en de kwaliteit van leven van patiënten.”

Geen extra registratielast

Een belangrijke voorwaarde voor het starten van DuTOC was dat het cohort niet zou leiden tot een extra registratielast bij de behandelend artsen. Daarom worden voor DuTOC de gegevens gebruikt die een datamanager van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) voor de deelnemers verzamelt vanuit het elektronisch patiëntendossier. Dit gebeurt ongeveer eens per halfjaar. De Jong: “Omdat we die 6 maanden wel lang vinden duren en we soms ook eerder gegevens willen kunnen gebruiken, vragen we de behandelend artsen wel binnen enkele weken na inclusie van een patiënt een klein aantal basisgegevens in te voeren in onze database. Denk hierbij aan het geslacht en leeftijd van de patiënt, het type tumor, het ziektestadium en eventuele mutaties.” Er lopen wel verschillende initiatieven op het gebied van kunstmatige intelligentie om de gegevens automatisch en real-time in de DuTOC-database te krijgen, vertelt hij verder. “Maar we wilden met het in de lucht gaan van het cohort niet wachten op de realisatie daarvan.” 

Netwerk opgebouwd

DuTOC is echt een multidisciplinair initiatief, aldus De Jong. “We hebben veel partners, zowel ziekenhuizen als de wetenschappelijke verenigingen van de radiotherapeuten, chirurgen en pathologen.” Maar ook de patiëntenvereniging (Longkanker Nederland) is betrokken, de farmaceutische industrie en uiteraard IKNL en Profiel, een organisatie afgeleid van het IKNL die veel doet met patiëntgerapporteerde uitkomsten naar de kwaliteit van leven en zorg tijdens en na kanker. “Zo hebben we inmiddels een heel netwerk opgebouwd.”

Zichzelf bedruipend cohort

Het grote voorbeeld voor DuTOC is het Prospectief Landelijk CRC (PLCRC)-cohort, dat gegevens van zo veel mogelijk mensen met darmkanker verzamelt en analyseert. De Jong: “Dat is inmiddels zo’n 10 jaar onderweg en voorziet in een grote behoefte. Hiermee worden belangrijke retrospectieve en prospectieve onderzoeksvragen beantwoord. Bijvoorbeeld over de werkzaamheid van geneesmiddelen in de dagelijkse praktijk. Bijna alle ziekenhuizen in Nederland doen mee aan het PLCRC-cohort.” Dit is wat De Jong ook voor ogen heeft met DuTOC. “Helaas konden we niet met 80 ziekenhuizen tegelijk beginnen, maar we streven ernaar dat over 2 à 3 jaar toch de meeste ziekenhuizen betrokken zijn. Ik hoop dat DuTOC over een jaar of 5 een niet meer weg te denken, zichzelf bedruipend cohort is. En dat als artsen iets willen weten of onderzoeken over patiënten met een thoracale maligniteit, ze bij DuTOC beginnen. Onze focus voor de korte termijn is nu goed van start gaan. Maar daarna zijn de mogelijkheden eindeloos.”

Belangrijkste in- en exclusiecriteria voor DuTOC

Inclusiecriteria

• Leeftijd ≥ 18 jaar.
• Histo-/cytopathologisch bewijs van een thoracale maligniteit, of een sterke verdenking (na beeldvorming en multidisciplinair overleg).
• Informed consent voor longitudinale observationele gegevensverzameling.

Exclusiecriteria

• Een verstandelijke beperking waardoor patiënten niet in staat zijn om gewetensvol informed consent te geven (bepaald door de onderzoeker).
• Het niet in staat zijn om schriftelijk of elektronisch informed consent te geven.

Voor meer informatie over DuTOC kunt u terecht op de website: www.dutoc.nl.
Heeft u vragen over het cohort of bijvoorbeeld ideeën voor substudies, stuur dan een e-mail naar: dutoc@umcutrecht.nl.