RSV-vaccinatie; nu specifiek geadviseerd voor patiënten met chronische longziekte

Het respiratoir syncytieel virus (RSV) veroorzaakt elk winterseizoen een golf aan luchtweginfecties. Bij gezonde volwassenen blijft het ziektebeeld meestal beperkt tot milde verkoudheidsklachten, maar bij ouderen en mensen met een chronische longziekte kan de infectie ernstig verlopen, soms met ziekenhuisopname als gevolg.¹ De ziektelast in deze groepen is aanzienlijk en vormt de basis voor het recente vaccinatie-advies in de LAN-Leidraad.³ Daarnaast heeft de Gezondheidsraad eerder dit jaar een advies uitgebracht met betrekking tot RSV-vaccinatie voor ouderen.^1,2

Ziektelast en risicogroepen

De Gezondheidsraad schat dat jaarlijks circa 2.900 Nederlanders van 65 jaar en ouder in het ziekenhuis worden opgenomen met RSV. Een groot deel van hen heeft een chronische hart- of longaandoening.¹ Uit systematisch onderzoek wordt RSV gedetecteerd bij ongeveer 10% van alle acute COPD-exacerbaties. ⁴ RSV veroorzaakt dus niet alleen directe luchtweginfecties, maar kan ook indirect ernstige verergeringen van bestaande longziekten uitlokken. Korsten et al. Toonden in een Nederlandse multicenteranalyse aan dat het aantal ziekenhuisopnames door RSV bij ouderen met COPD of hartfalen (HF) respectievelijk 1.702 en 2.383 per 100.000 personen bedraagt.⁵ Bovendien overlijdt 8% van de opgenomen patiënten van 75 jaar en ouder aan de gevolgen van RSV, hetgeen de hoge ziektelast in deze kwetsbare groep bevestigt.¹ Ook bleek dat RSV vaak de onderliggende trigger is van een ziekenhuisopname, terwijl dit in medische registraties zelden als primaire diagnose wordt genoteerd. Dit kan leiden tot een onderschatting van het werkelijke ziektebeeld.⁵

Gezondheidsraad: onderbouwing voor vaccinatie

In zijn advies van maart 2025 beoordeelde de Gezondheidsraad naast de ziektelast ook de werkzaamheid en veiligheid van RSV-vaccins. De Raad concludeerde dat ‘vaccinatie bij ouderen en risicogroepen effectief en veilig is, met een bescherming van 50-80% tegen lage-luchtweginfecties gedurende minstens twee tot drie seizoenen.’ ^1,2 RSV-vaccinatie zou volgens de Gezondheidsraad naar schatting 80% van de RSV-gerelateerde ziekenhuisopnames en opnames op de intensive care (IC) bij mensen vanaf 60 jaar met een goed functionerend immuunsysteem, kunnen voorkomen. Bij mensen van 60 jaar en ouder met een verminderde afweer is de effectiviteit van RSV-vaccinatie tegen ziekenhuisopnames circa 70%.^1,2 Op basis van deze bevindingen adviseerde de Gezondheidsraad een programmatisch aanbod van RSV-vaccinatie voor de volgende groepen:

• Personen van 75 jaar en ouder;
• Medische risicogroepen van 60-75 jaar, waaronder patiënten met chronische long- en hartaandoeningen;
• Bewoners (60-75 jaar) van instellingen voor langdurige zorg.¹

Dit advies weerspiegelt de groeiende erkenning dat juist medische risicogroepen onevenredig zwaar getroffen worden door RSV. Voor deze patiënten is preventieve vaccinatie niet enkel wenselijk, maar essentieel om de morbiditeit en mortaliteit te beperken. Voor invoering van een programmatisch aanbod moet echter eerst voldoende duidelijkheid zijn over de verwachte beschermingsduur van vaccinatie en de timing van eventuele herhaalvaccinaties.

Mensen met een chronische longziekte lopen een verhoogd risico op een ernstiger verloop van RSV-infecties

Specifiek belang voor chronische longpatiënten

Mensen met een chronische longziekte, met name COPD, lopen een verhoogd risico op een ernstiger verloop van RSV-infecties.^2,4,5 De nieuwe leidraad van Long Alliantie Nederland (LAN) die in september 2025 is verschenen, adviseert om die reden RSV-vaccinatie voor chronische longpatiënten ≥ 60 jaar. Voor patiënten van 50-59 jaar met ernstige longziekten kan op individuele basis RSV-vaccinatie worden overwogen.³ Naast directe morbiditeit zorgt RSV voor langdurig functieverlies, verhoogde mortaliteit en een toename van zorgconsumptie in deze populatie.^6,7

Volksgezondheid en timing

Voor Nederland betekenen deze bevindingen dat vaccinatie van medische risicogroepen, inclusief patiënten met chronische longziekte, een belangrijke bijdrage kan leveren aan vermindering van ziektelast tijdens het RSV-seizoen. Dit is des te meer relevant gezien de toenemende winterdruk op de zorg door de samenloop met influenza- en COVID-19-epidemieën. Volgens de LCI-richtlijn van het RIVM vindt de piek van RSV-circulatie doorgaans plaats tussen december en februari.⁸

Kosteneffectiviteit en implementatie

Hoewel de Gezondheidsraad aangaf dat de kosteneffectiviteit bij mensen ≥ 75 jaar beperkt is (> € 150.000 per QALY) is dit voor medische risicogroepen nog niet vastgesteld.¹ Recent Nederlands onderzoek wees uit dat RSV-vaccinatie bij oudere volwassenen in Nederland kosteneffectief is, vooral wanneer deze om de drie jaar wordt toegediend. De vaccinatiestrategie gericht op personen van 75 jaar en ouder bood de beste verhouding tussen kosten en gezondheidswinst, met een incrementele kosteneffectiviteitsratio (ICER) van € 23.080 per QALY ten opzichte van geen vaccinatie. Het uitbreiden van de doelgroep naar hoogrisicogroepen van 60-74 jaar bleef eveneens binnen aanvaardbare kosteneffectiviteitsgrenzen. In vergelijking bleken tweejaarlijkse vaccinaties minder gunstig, waardoor de driejaarlijkse aanpak een efficiënte strategie zou kunnen zijn voor duurzame bescherming tegen RSV bij ouderen.⁹

Conclusie

RSV-infectie veroorzaakt aanzienlijke morbiditeit en mortaliteit bij ouderen en vooral bij patiënten met chronische longziekten.^1-5 De LAN-Leidraad benadrukt de urgentie om medische risicogroepen, met name chronische longpatiënten, te vaccineren.¹ Zorgprofessionals in de eerste en tweede lijn spelen daarbij een sleutelrol: zij kunnen patiënten actief informeren en helpen bepalen wie het meest gebaat is bij vaccinatie.

 

Referenties

1. Gezondheidsraad. RSV-vaccinatie voor ouderen, Advies nr. 2025/03. Den Haag. 2025.
2. Gezondheidsraad. Samenvatting RSV-vaccinatie voor ouderen. Den Haag. 2025.
3. Long Alliantie Nederlands. Leidraad vaccinatie bij volwassenen met een chronische longziekte. September 2025.
4. Zwaans WAR, et al. The relevance of respiratory viral infections in the exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease. Clin Virol. 2014 Oct;61(2):181-8.
5. Korsten K, et al. Unveiling the Spectrum of Respiratory Syncytial Virus Disease in Adults: From Community to Hospital. Influenza Other Respir Viruses. 2025 May;19(5):e70107.
6. Branche AR, et al. Change in functional status associated with respiratory syncytial virus infection in hospitalized older adults. Influenza Other Respir Viruses. 2022;16(6):1151-1160.
7. Falsey AR, et al. Comparative assessment of reported symptoms of influenza, respiratory syncytial virus, and human metapneumovirus infection during hospitalization and postdischarge assessed by Respiratory Intensity and Impact Questionnaire. Influenza Other Respir Viruses. 2022;16(1):79-89.
8. RIVM. LCI-richtlijn Respiratoir syncytieel virus (RSV)-infectie. Juli 2025.
9. Zeevat F, et al. Evaluating cost-effectiveness of RSV vaccination strategies for older adults in the Netherlands. Vaccine. 2025;65:127735.

Mr. Constance de Koning, wetenschapsjournalist

Deze bijdrage is financieel en inhoudelijk mogelijk gemaakt door GlaxoSmithKline BV

NP-NL-RSA-ADVR-250001. Prod Okt ‘25