De European Respiratory Society (ERS) heeft longarts-klinisch farmacoloog Zuzana Diamant recent benoemd tot fellow (FERS). Ze ziet uiteenlopende mogelijkheden om op wetenschappelijke basis invulling te geven aan deze zeer bijzondere benoeming.
Jaarlijks nomineert de ERS, het grootste Europese professionele genootschap op het gebied van longgeneeskunde en longresearch, maximaal 50 internationale kandidaten voor deze eervolle onderscheiding die levenslang wordt toegekend. De fellows (FERS) worden gezien als topexperts binnen hun vakgebied en fungeren als ambassadeurs van de ERS. De ERS kan een FERS met bepaalde expertise bijvoorbeeld vragen om een voordracht te houden bij een geaffilieerde society of om tijdens een officiële, vakinhoudelijke gelegenheid de Europese lung community te vertegenwoordigen. Daarnaast kan een FERS ook als mentor dienen voor juniors binnen de ERS-longgemeenschap.
“De FERS-selectie vindt plaats op basis van uitzonderlijke inzet op het gebied van klinische werkzaamheden, onderwijs en/of wetenschappelijk onderzoek – dit laatste gestaafd met substantiële output in highly rated journals”, vertelt Diamant. “Het is dus heel eervol als je wordt genomineerd. Voor mij was het een verrassing dat ik voorgedragen ben en ik zie mijn nominatie dan ook als een teken van internationale erkenning en waardering voor mijn inzet voor astmaresearch en behandeling.”
Haar nominatie als FERS is vooral gebaseerd op haar bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek naar onderliggende mechanismen en de daaraan gerelateerde ontwikkeling van nieuwe (targeted) behandelingsmodaliteiten voor astma. “Daarnaast denk ik dat ook mijn inzet en output voor en met diverse respiratoire en gerelateerde societies waaronder EAACI, ERS en ATS hebben meegespeeld”, vertelt ze.
Indrukwekkende carrière
De basis voor Diamants wetenschappelijke interesse werd gelegd tijdens haar promotietraject (1991-1996). Ze vertelt: “In die tijd heb ik meegeholpen met het ontwikkelen en toepassen van niet-invasieve bemonsteringstechnieken van de luchtwegen. Dat wil zeggen: validatie van relevante biomarkers uit geïnduceerd sputum en uitgeademde lucht en het toepassen van deze technieken in bijvoorbeeld het allergeen bronchoprovocatiemodel bij interventieonderzoeken met nieuwe geneesmiddelen bij mensen met astma. Dit humane model leent zich goed voor het onderzoeken van verschillende aspecten van astma: luchtwegontsteking, bronchiale hyperreactiviteit, longfysiologie, kleineluchtwegdisfunctie, et cetera als ook hun onderlinge samenhang. Daarnaast is het goed reproduceerbaar binnen een individuele patiënt en dus uitermate geschikt voor (targeted) geneesmiddeleninterventies langs de onderliggende pathways.”
Na haar promotie en specialisatie heeft Diamant verder gewerkt aan het in kaart brengen van onderliggende mechanismen bij astma endo-/fenotypering, waaronder de allergeen-geïnduceerde inflammatie, type2 ontstekingsmechanismen, de rol van lipidemediatoren en neurogene inflammatie, en daarnaast ook aan het ontwikkelen van nieuwe (targeted) geneesmiddelen voor astma, allergie, COPD en cystic fibrosis. “Hiertoe heb ik veel samengewerkt met collegae en verschillende organisaties, zowel nationaal en internationaal”, vertelt ze. “Ook heb ik bij twee contractresearchorganisaties longonderzoekunits opgezet, research staff opgeleid en als principal investigator en opleider gefungeerd. In deze tijd werd ik ook benoemd als Guest professor in Asthma and Allergy Research in Skane University in Lund in Zweden, bij prof. dr. Leif Bjermer met wie ik sinds 2000 aan diverse publicaties en andere projecten heb gewerkt. Samen met zijn team heb ik meegewerkt aan een groot investigator-initiated onderzoek naar diverse aspecten van allergeen-geïnduceerde mechanismen bij astma als ook een PhD-kandidaat helpen begeleiden op dit data-intensieve project. Momenteel werk ik nog mee aan enkele spin-off publicaties.”
Internationale connecties
In 2013 introduceerde Bjermer Diamant in de astmasectie bij EAACI waar zij aanvankelijk secretaris (2015-2017) en vervolgens voorzitter (2017-2019) werd. Los van diverse taken in de EAACI Excom, waaronder frequente deelname als faculty in scientific program committees en symposia, heeft zij in samenwerking met diverse internationale consortia (vooral ook wegens FERS) een bijdrage geleverd aan het valideren en optimaliseren van longprovocatieprotocollen (onderzoeksmethoden, safety) en longbiomarkers voor de verschillende astmafenotypen. Deze internationale joint efforts zijn gepubliceerd in diverse position papers en guidelines.
Ze vertelt: “Bovenstaande activiteiten verricht ik grotendeels vanuit een vrij unieke setting: namelijk als zelfstandig werkende consultant op het kruispunt van academia, good clinical practice, contractresearch-onderzoek en de farmaceutische industrie. Ik ben ervan overtuigd dat je alle vier deze pijlers nodig hebt om gedegen klinisch onderzoek, gestoeld op sound science dus, te kunnen implementeren in geneesmiddelenontwikkeling.”
Logische voortzetting
Internationaal samenwerken en netwerken zit Diamant in het bloed. “Mijn ouders hebben mijn zus Michaela – zij was hoogleraar in de diabetologie aan het Amsterdam UMC en is helaas in 2014 overleden – en mij van jongs af aan naar andere landen meegenomen, stimuleerden onze vreemdetalenkennis en interacties met mensen over de grens”, vertelt ze. “In mijn latere carrière kwam dat handig uit: Peter Sterk stuurde zijn PhD-fellows ook naar internationale congressen – uiteraard alleen als je een abstract ging presenteren. Daar waande ik mij Alice in Wonderland en deed al pratend aan de posters of met sprekers al snel diverse internationale contacten op, die soms uitgroeiden tot hechte samenwerkingsverbanden op longresearch. Dit gaf allerlei nieuwe mogelijkheden. Toen ik na mijn promotie aan mijn specialisatietraject begon, ben ik ook niet gestopt met samenwerken op klinisch/wetenschappelijk onderzoek bij astma. Zo heb ik toen – wegens tijdgebrek om zelf actief onderzoek te doen – twee van mijn investigator-initiated studieprotocollen ondergebracht bij een collega in Denemarken die de studies daar heeft uitgevoerd. Ook heb ik tijdens mijn opleiding op uitnodiging als co-editor gefungeerd op twee boekdelen uit de serie Lung Biology in Health and Disease, wat ook veel internationale interacties met zich meebracht.”
Nadien heeft Diamant als zelfstandig consultant veelal internationaal samengewerkt op wetenschappelijke projecten, klinische studies, co-supervisie van PhD kandidaten met prof. dr. Leif Bjermer’s groep (Lund, Zweden). In 2020 is zij benoemd als gasthoogleraar bij prof. dr. Peter Helling’s groep (Leuven, België). “Daar werken we momenteel aan een uniek onderzoeksproject in het kader van de gecombineerde luchtwegaandoening bij astma en CRS”, zegt ze, “tevens een PhD-traject voor een promovendus. Hellings heeft mij daarnaast ook aangesteld als Asthma Expert Panel Chair bij EUFOREA, eveneens een professionele respiratoire organisatie, die zichzelf positioneert als een ‘moderator’ tussen wetenschap, nieuwste ontwikkelingen binnen de respiratoire geneeskunde en het patiëntenplatform. Vanuit deze positie organiseer ik met het internationale Astma Expert Panel en de EUFOREA Board diverse masterclasses over actuele long-onderwerpen met internationale sprekers, en werk ik mee aan position papers. Kortom, de mogelijkheden tot interactie met de internationale longgemeenschap vanuit mijn FERS-benoeming zie ik als een verlengstuk van mijn bestaande werkzaamheden en connecties, en vice versa.”
Hoewel er niet een officiële opdracht ligt voor de FERS, ziet Diamant wel meerdere adviserende/superviserende mogelijkheden binnen de ERS. “Zo heb ik recent nog een interview opgenomen over het allergeen bronchoprovocatiemodel”, vertelt ze. “De timing is goed, want binnenkort komt het vervolg uit op onze eerdere position paper – als spin-off van een ERS-ATS task force – over dit onderwerp in European Respiratory Journal. Daarnaast probeer ik mij bij relevante taskforces aan te sluiten alsook wat mentorschap-achtige activiteiten op mij te nemen, net als destijds bij de EAACI. Eigenlijk is het een soort continuüm van wat ik de afgelopen jaren heb gedaan: netwerk opbouwen, onderhouden en internationaal samenwerken. Maar niet alleen voor mijzelf: doordat je het netwerk overziet kun je bijvoorbeeld juniors naar voren schuiven als zich daartoe mogelijkheden voordoen.”
Faciliteren en netwerken
Diamant ziet ERS voor de longgeneeskunde vooral als een platform voor professionals (zowel clinici als wetenschappers) die binnen de respiratoire arena werken en anderzijds de providers (technici en farmaceuten) en patiënten een mogelijkheid biedt om met elkaar in contact te komen en kennis, innovaties en ervaringen uit te wisselen. “Naast een faciliterende functie biedt de ERS ook de mogelijkheid tot netwerken voor respiratoire professionals”, vertelt ze, “waarbij juniors kennis en mogelijkheden worden geboden. Daarnaast heeft de ERS een belangrijke functie om bij de diverse stakeholders – professionals, patiënten en beleidsmakers – vitale aspecten als luchtvervuiling, klimaatverandering, roken en lifestyle onder de aandacht te brengen die essentieel zijn voor de respiratoire integriteit c.q. kwaliteit.”
Huidige werkzaamheden
Diamant is vooral geïnteresseerd in onderliggende mechanismen en hun interacties bij astma en mogelijke nieuwe targets voor een gepersonaliseerde astmabehandeling, maar daarnaast ook naar andere ’interfererende factoren’. Ze stelt: “In de afgelopen twee decennia is duidelijk geworden dat astma een zeer complexe en heterogene aandoening is met niet alleen endogene, maar ook exogene interacties en dat dus een behandeling op maat – met inachtneming van deze factoren en de zogenaamde treatable traits – in veel gevallen een betere ziektecontrole en kwaliteit van het leven bewerkstelligt dan alsmaar ophogen van corticosteroïden die bij een substantieel aantal patiënten onvoldoende effectief zijn en ook gezondheidsrisico’s inhouden. Momenteel ben ik nog bezig met enkele projecten: zo ben ik initiator en coordinating investigator vanuit een CRO op een proof of concept astmastudie met een nieuwe, potentieel modulerende small molecule – dit in samenwerking met dr. Rene Lutter en dr. Els Weersink van het Amsterdam UMC. Daarnaast heb ik voor de CRO ook een IMI-project binnengehaald waarbij tuberculostatica worden ontwikkeld met diverse internationale partijen. Ook werk ik samen met de groep van prof. dr. Wytske Fokkens en dr. Sietze Reitsma op een investigator-initiated study naar onderliggende mechanismen bij nasale hyperreactiviteit. Verder werk ik in Leuven mee aan een interessante investigator-initiated studie op de ‘verenigde luchtwegen’ bij patiënten met CRS en ondersteluchtwegpathologie. Ook ben ik nog bezig met de spin-off van onze Lund allergeen bronchoprovocatie-biomarker study.”