Corona tot nu toe

Delen via:

De WHO bestempelde corona op 11 maart 2020 formeel tot pandemie. Virologen waarschuwen dat we er rekening mee moeten houden dat het virus elk winterseizoen opnieuw de kop opsteekt. De zoektocht naar een vaccin is in volle gang.

We leven niet meer in de tijd van de Spaanse griep. Met die nuchtere vaststelling nuanceerde Roel Coutinho (voormalig directeur Centrum Infectieziektebestrijding RIVM en emeritus hoogleraar epidemiologie en bestrijding infectieziekten) op 27 februari jongstleden in NRC Handelsblad1 de discussie over de vraag welk percentage mensen zou komen te overlijden aan het SARS-Co-V2-virus, het nieuwe coronavirus waarvan mensen de ziekte COVID-19 krijgen. De gezondheidszorg is in de meeste landen die door het virus worden getroffen uitstekend. En bovendien worden in veel gevallen tamelijk draconische maatregelen genomen (isolatie in huis en op cruiseschepen, aangepaste reisadviezen, tijdelijke sluiting van scholen, adviezen van bedrijven om thuis te werken, afgelasting van evenementen en in het land waar het allemaal begon – China – zelfs een noodziekenhuis) om verspreiding van het virus in te perken. Dit neemt niet weg dat het aantal landen waarin besmettingsgevallen wordt gerapporteerd in de weken na de eerste berichtgeving snel stijgt, maar besmetting en dood liggen beslist niet logisch in elkaars verlengde. Bij de meeste mensen voltrekt COVID-19 zich als een milde tot forse griep. Vooral voor risicogroepen – ouderen en mensen die al ziek zijn – blijkt de ziekte dodelijk te kunnen zijn.

Betekent dit dat we ervan uit mogen gaan dat 2% van de COVID-19-patiënten overlijdt, zoals de WHO2 op 17 februari stelde? Alleen grote serologische studies kunnen die vraag beantwoorden en daarvan zijn nog geen gegevens bekend. Bovendien is de vraag hoe betrouwbaar zelfs die zullen zijn, zoals we nog weten van de berekeningen van de sterftekans door Mexicaanse Griep in 2009, door een groep Engelse wiskundigen. Die berekeningen bleken achteraf veel te somber, want ze hadden geen rekening gehouden met het feit dat de meeste mensen met die – toen nieuwe – griep helemaal niet naar de dokter gingen. Ze ziekten gewoon thuis uit en belandden dus in geen enkele statistiek. Het ligt voor de hand dat dit nu ook weer gebeurt.

Een onverklaarbare pneumonie

Maar eerst even terug naar het begin: 30 december 2019. De gemeentelijke gezondheidsautoriteiten van de Chinese stad Wuhan melden 27 gevallen met een onverklaarbare pneumonie.3 Een virus werd gekweekt en genetisch gekarakteriseerd als passend in de familie coronavirussen. Het blijkt een zoönose die meer verwant is aan het SARS- dan aan het MERS-coronavirus (het maakt ook gebruik van de ACE2-receptor), het virus is niet eerder bij mensen gedetecteerd, de bestaande moleculaire methoden zijn niet geschikt voor diagnostiek en er is nog geen vaccin.

Het aantal besmettingen en doden loopt snel op, mede verklaard door het feit dat COVID-19 overdraagbaar blijkt van mens op mens. Bovendien laat een eerste verkenning zien4 dat mensen die besmet zijn met het virus meer andere mensen kunnen besmetten dan bij MERS, influenza of ebola het geval is. Al snel wordt duidelijk dat het probleem zich niet beperkt tot China: op 28 januari zijn wereldwijd ruim 4.000 besmettingen geteld. In de weken erna neemt dit aantal – en ook het aantal landen dat wordt getroffen – snel toe. Op 30 januari roept de WHO de internationale noodsituatie uit.

Crisis in Noord-Italië

Een kleine maand later – op 23 februari – volgt de berichtgeving over de uitbraak van het coronavirus in Noord-Italië. De vraag is of dit land daadwerkelijk harder wordt getroffen dan andere landen. Mogelijk is dit schijn en is het antwoord simpeler: in Italië is al direct vanaf het begin rigoureus getest, met als logisch gevolg dat meer gevallen worden vastgesteld.5 In Nederland gebeurt dit niet, wat ertoe leidt dat het virus zich hier veel meer ‘onder de radar’ verspreidt.6 Het virus heeft zich dus gewoon kunnen verspreiden zonder dat dit werd gemonitord. Dat kán een bedreiging zijn – onduidelijkheid over het aantal besmettingen vormt een hindernis in de discussie over wat het juiste beleid in de bestrijding van het virus is – maar daar staat wel tegenover dat veel mensen bij wie het virus in tweede instantie alsnog wordt vastgesteld daarvan nauwelijks klachten ontwikkelden. Dit voedt de gedachte dat COVID-19 zich vaker dan aanvankelijk werd gedacht manifesteert als een tamelijk onschuldige ‘snotterziekte’. Iets wat voeding geeft aan de opvatting dat ‘flattening the curve’7 – proberen te bewerkstelligen dat de ziekte zich als een olievlek verspreidt om een snelle piek en dus snelle overbelasting van zorgmedewerkers en IC’s te voorkomen – een effectieve strategie kan zijn om het probleem beheersbaar te houden. De Italiaanse viroloog Roberto Burioni waarschuwt Nederland echter dat dit mogelijk niet de best denkbare strategie is.8

Binnen onze landsgrens

Het eerste coronageval in Nederland wordt vastgesteld op 27 februari9: een 56-jarige man die kort daarvoor in het Noord-Italiaanse Lombardije is geweest. In de daaropvolgende weken loopt het aantal geregistreerde gevallen snel op10 en worden ook de eerste sterfgevallen door COVID-19 vastgesteld. In alle gevallen betreft het mensen (veelal van gevorderde leeftijd) bij wie al sprake was van onderliggend lijden. Brabant is de eerste brandhaard, maar al snel worden ook gevallen uit andere provincies gemeld. Ook het aantal gevallen waarbij de bron onbekend is, groeit snel. Het Beatrix Ziekenhuis in Gorinchem is het eerste ziekenhuis in ons land dat uit voorzorg tijdelijk gesloten wordt vanwege corona.11 Korte tijd later volgen verscherpte maatregelen in andere ziekenhuizen en op 12 maart overstijgt het aantal in de zorg werkzame mensen dat besmet is de 100.

Onderzoek komt snel op gang

Ondertussen begint wetenschappelijk onderzoek langzaamaan wat meer duidelijkheid te bieden over de karakteristieken van de ziekte. De eerste belangrijke stap is dat Amerikaanse onderzoekers er in de loop van februari in slagen12 de structuur in beeld te brengen van het spike-eiwit in SARS-CoV-2, het virus dat COVID-19 veroorzaakt. Deze bevinding kan een belangrijke rol gaan spelen in de ontwikkeling van een vaccin. Een snel daarop volgend klein casusonderzoek13 lijkt erop te wijzen dat het virus niet alleen van mens tot mens, maar ook via oppervlakken en luchtfiltersystemen overdraagbaar is. En in Nature verschijnt een aantal – nog niet peer reviewed – preprints14 die duiding bieden over hoe het virus zich bindt aan menselijke cellen. Het gegeven dat deze preprints direct kritiek uitlokken, laat zien dat het nog te vroeg is om vergaande conclusies te trekken uit de beschreven bevindingen.

Een ander nog niet peer reviewed artikel15 geeft aanwijzingen dat COVID-19 al kan worden overgedragen voordat symptomen van de ziekte optreden. De auteurs vermelden expliciet dat de gegevens waarmee ze werkten onzeker zijn. Wel ontstaat meer duidelijkheid over de vraag welke bevolkingsgroepen het meeste risico lopen bij een besmetting met het coronavirus.16 Dat het hierbij vooral gaat om ouderen en mensen met onderliggend lijden was al snel duidelijk. Maar mogelijk (nog onbevestigd) speelt sekse ook een rol en is het risico voor mannen groter dan voor vrouwen. Kinderen ondervinden veelal weinig klachten van het virus, maar zijn wel in staat om dit over te dragen op anderen als ze ermee besmet zijn.17 Dit verklaart het ‘Wees solidair met opa en oma’-advies dat het RIVM begin maart geeft.

Voorzichtig opkrabbelen en vooruitkijken

Inmiddels lijkt in China het tij te keren18: het land verwacht eind april het virus onder controle te hebben. De economie komt langzaam weer op gang en dat is ook in internationaal perspectief belangrijk nieuws, want veel medische hulpmiddelen en geneesmiddelen (of de grondstoffen daarvoor) worden in dat land geproduceerd.19 Een acuut tekort aan geneesmiddelen is er nog niet – al neemt de ongerustheid hierover al wel toe20 – maar voor hulpmiddelen en vooral mondmaskers ligt dit anders. Voor minister Bruno Bruins (VWS, medische zorg) is dit inmiddels een onderwerp voor internationaal overleg.21 China maakt bekend Italië te hulp te schieten door beschermende maskers en beademingsapparatuur te zenden. Andere landen moeten nog wachten tot de productie in China weer volledig op gang is gekomen.

Ondertussen verschijnen de eerste berichten in de media over een mogelijk vaccin tegen het virus,22,23 ook vanuit Nederland.24 De Nederlandse virologen die hierbij betrokken zijn, laten er geen misverstand over bestaan waarom het zo belangrijk is dat dit vaccin er komt: niet alleen om de huidige crisis het hoofd te bieden, maar ook vanwege de mogelijkheid dat COVID-19 elk winterseizoen opnieuw de kop opsteekt.

De terugslag: verdergaande maatregelen

In een persconferentie op 12 maart kondigen premier Mark Rutte, minister Bruno Bruins en Jaap van Dissel (directeur Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM) nieuwe maatregelen aan25 die een forse beperking inluiden van het openbare leven in heel Nederland. Maar de scholen blijven open, klinkt het ook. Die boodschap wordt echter snel ingehaald door nieuwe ontwikkelingen. De Federatie Medisch Specialisten doet via NRC Handelsblad een dringende oproep aan de politiek26 om de scholen te sluiten. Via social media laat een aantal medisch specialisten weten zich door deze oproep overvallen te voelen en het er niet mee eens te zijn. Kinderarts Louis Bont had een dag eerder in dezelfde krant nog de stelling geponeerd dat het wellicht slimmer is de crèches te sluiten dan de scholen.27 Hoogleraar besturen van veiligheid Ira Helsloot had in de Volkskrant gewaarschuwd28 dat het sluiten van scholen zéker levens zou gaan kosten. En GGD-directeur Sjaak de Gouw stelde in een interview voor NU.nl29 dat sluiting van scholen veel te vroeg komt. Maar in de persconferentie van zondag 15 maart einde middag neemt minister Arie Slob (minister voor basis- en voortgezet onderwijs en media) als eerste het woord30: de scholen gaan dicht. Verderop in de persconferentie voegt minister Bruno Bruins (VWS, medische zorg) hieraan toe dat het niet de laatste maatregel zal zijn in de strijd tegen corona.

Auteur: Frank van Wijck

Bronnen:

  1. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/27/de-enige-zekerheid-covid-19-is-niet-de-laatste-epidemie-a3991993
  2. https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-2019-outbreak-on-17-february-2020
  3. https://www.ntvg.nl/artikelen/nieuw-van-de-markt-coronavirusuitbraak-wuhan/volledig
  4. https://www.popsci.com/story/health/how-diseases-spread/?utm_medium=social&utm_source=twitter
  5. https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2324448-meer-italiaanse-corona-gevallen-aan-het-licht-door-actief-speurwerk.html
  6. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/corona-verspreidt-zich-onder-de-radar-brabant-schrapt-evenementen~bf5cdf46/
  7. https://www.independent.co.uk/news/science/coronavirus-flattening-the-curve-covid-19-vaccine-explained-healthcare-response-a9395441.html
  8. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/11/italiaanse-viroloog-nederland-onderschat-deze-epidemie-niet-a3993472
  9. https://www.telegraaf.nl/nieuws/214089776/rivm-eerste-coronageval-in-nederland
  10. https://www.rivm.nl/nieuws/actuele-informatie-over-coronavirus
  11. https://nos.nl/artikel/2325309-beatrixziekenhuis-gorinchem-gesloten-om-coronavirus-tien-patienten-in-nl.html
  12. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/structuur-cruciaal-eiwit-coronavirus-opgehelderd.htm
  13. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/covid-19-lijkt-overdraagbaar-voordat-symptomen-optreden-.htm?utm_source=twitter&utm_medium=coosto
  14. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/sars-cov-2-mogelijk-overdraagbaar-via-oppervlakten.htm
  15. https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/meer-duidelijk-over-binding-coronavirus-aan-menselijke-cellen-.htm
  16. https://www.scientificamerican.com/article/which-groups-are-most-at-risk-from-the-coronavirus/
  17. https://www.ad.nl/dordrecht/kinderen-met-het-coronavirus-hebben-weinig-tot-geen-klachten~af97dc59/
  18. https://www.telegraaf.nl/nieuws/1095118255/china-verwacht-eind-april-coronavirus-onder-controle-te-hebben
  19. https://www.zorgwijzer.nl/zorgverzekering-2021/medicijnen-schaarser-en-duurder-door-coronavirus
  20. https://www.skipr.nl/nieuws/apothekers-ernstig-bezorgd-over-beschikbaarheid-medicijnen/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter
  21. https://www.skipr.nl/nieuws/bruins-veroordeelt-exportverboden-van-mondkapjes/
  22. https://www.reuters.com/article/brief-pharma-mar-to-contact-authorities-idUSFWN2B60BF
  23. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-israeli-research-center-to-announce-it-developed-coronavirus-vaccine-sources-say-1.8665074
  24. https://www.ad.nl/wetenschap/corona-komt-mogelijk-elke-winter-terug-deze-virologen-maken-een-vaccin-telefoon-gaat-continu~a5ac2705/
  25. https://www.youtube.com/watch?v=bdeAZ8RDwkE
  26. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/14/oproep-medisch-specialisten-sluit-scholen-a3993804
  27. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/13/covid-19-geen-probleem-voor-kind-a3993761
  28. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hoogleraar-scholen-sluiten-dat-zou-zeker-mensenlevens-kosten~bec59097/
  29. https://www.nu.nl/coronavirus/6037551/ggd-directeur-over-scholen-situatie-nederland-onvergelijkbaar-met-italie.html
  30. https://www.youtube.com/watch?v=q8_egEYGFPo

36% van de geregistreerde klinische trials heeft geen gepubliceerde resultaten

mrt 2024

Lees meer over 36% van de geregistreerde klinische trials heeft geen gepubliceerde resultaten

‘MRSA wordt virulenter, dus alertheid blijft nodig’

mrt 2024 | Bacteriële infecties

Lees meer over ‘MRSA wordt virulenter, dus alertheid blijft nodig’

Poliocomponent DKTP-vaccin versterkt ook afweer tegen kinkhoest

mrt 2024 | Bacteriële infecties, Vaccinatie, Virale infecties

Lees meer over Poliocomponent DKTP-vaccin versterkt ook afweer tegen kinkhoest

Medisch bewijs sneller vinden met EvidenceHunt

mrt 2024

Lees meer over Medisch bewijs sneller vinden met EvidenceHunt

Molnupiravir versus nirmatrelvir-ritonavir bij vroege COVID-19

mrt 2024 | Virale infecties

Lees meer over Molnupiravir versus nirmatrelvir-ritonavir bij vroege COVID-19

Sluisgeneesmiddelen: alle ins en outs

mrt 2024

Lees meer over Sluisgeneesmiddelen: alle ins en outs

RSV bij kinderen: hoe houden we samen de ziekenhuizen zo leeg mogelijk?

9 jan 2024 om 20:00 | Virale infecties

Lees meer over RSV bij kinderen: hoe houden we samen de ziekenhuizen zo leeg mogelijk?

RSV: inzichten en casuïstiek vanuit de eerste en tweede lijn

27 nov 2023 om 20:00 | Ouderen, Vaccinatie, Virale infecties

Lees meer over RSV: inzichten en casuïstiek vanuit de eerste en tweede lijn

CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

6 jun 2023 | Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

12 okt 2022 | Immuuntherapie

Lees meer over Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

Autoinflammatoire aandoeningen

30 sep 2022

Lees meer over Autoinflammatoire aandoeningen

Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

11 aug 2022 | HIV

Lees meer over Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

Webcast Long covid: wat weten we, wat kunt u verwachten, wat kunt u doen?

10 nov 2021 om 20:30

Lees meer over Webcast Long covid: wat weten we, wat kunt u verwachten, wat kunt u doen?

The ART of Preventing Kidney Damage

12 apr 2021 om 20:00 | HIV, Virale infecties

Lees meer over The ART of Preventing Kidney Damage
Er zijn geen e-learnings gevonden.

4e hiv & mental health symposium

dinsdag 9 apr 2024 van 16:00 tot 20:15 | HIV, Virale infecties

Lees meer over 4e hiv & mental health symposium

Post CROI meeting 2024

dinsdag 23 apr 2024 van 18:00 tot 21:30 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Post CROI meeting 2024

ECCMID in ORANJE 2024

zaterdag 27 apr 2024 van 19:00 tot 22:45

Lees meer over ECCMID in ORANJE 2024

Residuele viremie vormt risicofactor voor CV ziekte

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Residuele viremie vormt risicofactor voor CV ziekte

Direct na geboorte ART biedt soms blijvende suppressie na later stoppen

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Direct na geboorte ART biedt soms blijvende suppressie na later stoppen

B/F/TAF geschikt als PEP

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over B/F/TAF geschikt als PEP

Prostaatkanker bij mannen met hiv later gediagnosticeerd

mrt 2024 | HIV, Uro-oncologie

Lees meer over Prostaatkanker bij mannen met hiv later gediagnosticeerd

Eenmaal wekelijks orale ART net zo effectief als elke dag een pil

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Eenmaal wekelijks orale ART net zo effectief als elke dag een pil

Tecovirimat effectief tegen mpox

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Tecovirimat effectief tegen mpox

Ultralangwerkend cabotegravir met doseringsinterval van 4 maanden

mrt 2024 | HIV, Virale infecties

Lees meer over Ultralangwerkend cabotegravir met doseringsinterval van 4 maanden

Semaglutide vermindert ernst van leverziekte bij mensen met hiv

mrt 2024 | Diabetes, Hepatologie, HIV

Lees meer over Semaglutide vermindert ernst van leverziekte bij mensen met hiv

Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

mrt 2024 | Bacteriële infecties, SOA, Venereologie

Lees meer over Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

Innovatie in de zorg

nov 2019

Lees meer over Innovatie in de zorg

MedNet Infectieziekten 2023-05

dec 2023

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2023-05

MedNet Infectieziekten 2023-04

nov 2023

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2023-04

MedNet Infectieziekten 2023-03

aug 2023

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2023-03

MedNet Infectieziekten 2023-02

mei 2023

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2023-02

MedNet Infectieziekten 2023-01

mrt 2023

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2023-01

MedNet Infectieziekten 2022-05

dec 2022

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2022-05

MedNet Infectieziekten 2022-04

okt 2022

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2022-04

MedNet Infectieziekten 2022-03

aug 2022

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2022-03

MedNet Infectieziekten 2022-02

mei 2022

Lees meer over MedNet Infectieziekten 2022-02