Dominee Gremdaat zou zeggen: “Kent u dat, simultane bilaterale cataractchirugie?” Wij vroegen ons dit ook af. Hoewel in de recente NOG-richtlijn staat dat ISBCS kan worden overwogen, geven veel oogartsen voorlopig nog de voorkeur aan de 4 weken tussen de behandelingen. Tijd om te bekijken of daar verandering in komt, met een MedNet-enquête.
Tijden veranderen. Ooit was het: de dokter beslist, daarna : de dokter en de ptaiënt beslissen en inmiddels leven we al lang in een tijdperk waarin kosten, het gemak van de zorgverlening, de efficiëntie van behandelingen en de kwaliteit van de patiëntenzorg een optimale synergie zouden moeten hebben. Zijn de routinematige gelijktijdige bilaterale staaroperaties een voorbeeld van deze synergie?
In de herziening van de NOG-richtlijn Cataract (eind 2021) staat de volgende aanbeveling: ‘Simultane bilaterale cataractchirurgie (ISBCS) kan worden overwogen bij hiervoor geschikte patiënten in afwezigheid van complicatieverhogende oculaire comorbiditeit.’
Verwachte voordelen voor patiënten van ISBCS zijn minder ziekenhuisbezoeken, een makkelijker druppelschema, een mogelijk korter hersteltraject, een snellere definitieve aanpassing van refractie na de operaties en (vooral in geval van anisometropie) minder functionele beperking in de periode tussen de twee operaties. Nadelen voor de patiënt kunnen zijn: een langere operatietijd, geen mogelijkheid voor subtenonale anesthesie, verlies van gevoel van ‘veiligheid/risicoreductie’ door de operaties van beide ogen niet te scheiden. Patiënten met een hogere refractieafwijking zijn mogelijk meer gebaat bij een kortere periode tussen de twee opeenvolgende operaties vanwege de functionele beperkingen bij anisometropie en problemen met refractiecorrectie in de tussenliggende periode.1
Je zou verwachten dat deze richtlijn wordt gevolgd, maar dat lijkt (nog) niet altijd het geval te zijn. Daarom vroegen we een aantal oogartsen wat hun overwegingen zijn om gewone staaroperatie wel of juist niet op één dag te doen. Betrekken zij patiënten bij deze beslissing? Wat vinden oogartsen en patiënten de voordelen en de nadelen? MedNet hield een (anonieme) enquête onder oogartsen.
Logistiek en kwaliteit nog steeds drempels
Allereerst de richtlijn zelf. Oogartsen kennen deze, dus dat is de kwestie niet. Slechts de helft van de ondervraagden past haar echter toe in de praktijk. Maar een aantal zegt dit wel per 1 januari te gaan doen. Het lijkt hem vooral te zitten in de (lastige) logistiek. Dat was wel de verwachting overigens. In centra waarin men zegt de richtlijn per 1 januari te gaan implementeren, speelde vooral deze verandering in het logistieke proces een rol.
Maar sommmigen hebben ook zorgen over de kwaliteit, zelfs bij ongecompliceerde caussen. Zoals een oogarts zegt: “Er staat ook advies in om je kritisch op te stellen en het uigangspunt ‘primum non nocere’ niet uit het oog te verliezen. Ik vind het doodeng. Jaren geleden hebben we een TASS- uitbraak gezien, dat is nooit helemaal uit te sluiten. Dit soort zaken (TASS of endophthalmitis) gaan ergens een keer gebeuren in een centrum dat bilateraal opereert. Die verantwoording wil ik niet dragen.” Een andere ondervraagde vindt het risico op TASS daarentegen ‘zeer klein’.
Bij degenen die al wel simultaan opereren is dat soms ook alleen maar bij hoge uitzondering, zoals bij patiënten die vanwege bijvoorbeeld een verstandelijke beperking onder volledige narcose moeten worden geopereerd.
Wordt de patiënt eigenlijk betrokken?
We vroegen wat door naar de overwegingen voor wel of niet simultane cataractoperaties. De voordelen die men ziet zijn duidelijk: snel klaar, het scheelt voor de patiënt een extra ziekenhuisbezoek en er is minder lange thuiszorg nodig. Degenen die voor zijn, zien duidelijk de mindere belasting voor de patiënt, maar ook voor de zorg. De kostenefficiëntie wordt zeker ook benoemd. Als nadelen worden gezien: mogelijke bilaterale CME en zoals gezegd de (kleine) kans op TASS. Een ander nadeel dat wordt genoemd is dat er geen gescheiden batches cefuroxim zijn aan te leveren. “In theorie zou je dus kan je dus een simultane patiënt met vervuilde cefuroxim kunnen bedienen, terwijl je denkt dat alles keurig gescheiden is”, aldus een van de respondenten.
De voorstanders van ISBCS geven in het algemeen aan dat gezien de huidige chirurgische technieken, en onder andere het gebruik van profylactische intracamerale antibiotica de risico’s zeer klein zijn; ze geven ook aan dat er in de wereldliteratuur maar weinig gevallen van bilaterale infectie.
Sommige ondervraagden vragen zich wel af of de patiënt eigenlijk wel wordt betrokken bij deze keuze. Het lijkt erop alsof het al dan niet aan de patiënt aanbieden van een gelijktijdige operatie met name afhangt van de keuze van de arts en het ziekenhuis. De patiënt wordt het dan wel voorgelegd, maar meer in het kader van: als deze geen bezwaar heeft, gaan we het zo doen.
Het lijkt er dus op alsof, ondanks wat bezwaren, de richtlijn dan toch langzaam maar zeker zal worden gevolgd.
Referenties
- NOG-Richtlijn Cataract, 2021, online geraadpleegd 9 november 2022
- Masket, S, Ophthalmology. 2020 Sep 18
- Arshinoff S. J Cataract Refract Surg. 2008;34:2006–2007