Mini-tumoren voorspellen ex-vivorespons op PD-1-blokkers

Delen via:

Zogeheten ‘tumour avatars’ die in het lab worden gekweekt, lijken voldoende op de oorspronkelijke tumoren waarvan ze een biopt zijn, om de effectiviteit van checkpointremmers op de bijbehorende patiënt te kunnen voorspellen. Dr. Daniela Thommen van het Nederlands Kanker Instituut (NKI), het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, vertelt over het unieke model dat hieraan ten grondslag ligt.

De Zwitserse Thommen werkt inmiddels een paar jaar in Nederland en is op 1 april 2020 begonnen haar eigen lab op te zetten. Ze legt uit dat de sterk wisselende respons op immuuntherapie bij kanker, zoals PD-1-blokkade, tot nu toe niet goed verklaard kon worden. Daarom ontbrak het ook aan betrouwbare biomarkers die kunnen voorspellen of een dergelijke therapie succes zal hebben. Het onderzoek van de groep van Thommen en die van prof. dr. Ton Schumacher is druk bezig daarin verandering te brengen.

Uniek model

Al sinds 2013 heeft Thommen zich verdiept in de vraag, hoe je de juiste patiënten zou kunnen selecteren voor immuuntherapie bij kanker. “Om dat te kunnen doen, moet je eerst precies weten wat immuuntherapie eigenlijk doet in de tumor. Met muismodellen en met tumorbiopten van patiënten zijn de mogelijkheden beperkt. Wat je aanvullend nodig hebt, is een intacte tumorspecifieke micro-omgeving van menselijk weefsel, waarin je een immuunrespons kunt induceren en manipuleren. Dit principe hebben we vervolgens toegepast op PD-1-blokkade, om de werking ervan te kunnen doorgronden.”

Thommen legt uit wat het mede door haar ontwikkelde ‘patient-derived tumor fragment (PDTF)-platform’ uniek maakt. “In onderzoek moet je altijd het juiste model voor je vraag vinden. Organoïden en andere weefselmodellen hebben zeker hun plaats binnen kankeronderzoek, zeker als je effecten van chemotherapie wilt onderzoeken”, zegt ze. “Organoïden die in kankeronderzoek worden gebruikt, bestaan doorgaans uitsluitend uit kankercellen. Er zijn inmiddels pogingen gedaan modellen te creëren waarin de tumorarchitectuur intact blijft, maar de resulterende organoïden zijn klein: tussen de 40 en 400 micrometer. Om zo’n organoïde een paar weken te laten groeien, moet je bovendien veel groeifactoren en cytokinenremmers toevoegen. Dat maakt het een erg kunstmatige omgeving. De mini-tumoren in ons systeem meten tussen de 1 en 2 kubieke millimeter en laat veel meer van de weefselarchitectuur én van het immuuninfiltraat behouden. De kweken blijven slechts enkele dagen in stand; we doen weinig meer dan ze in leven houden. Zo creëren we echter een omgeving die veel lijkt op die van de patiënt.”

Overtuigende resultaten

Pas gepubliceerd onderzoek laat zien dat het effect van immuuntherapie, in dit geval een PD-1-remmer, op een tumor-avatar ex vivo goed correleert met de respons van de patiënt van wie de avatar afkomstig is.1,2 Aan de hand van het PDTF-platform werd de vroege immunologische respons van vijf kankertypes op ex-vivoblootstelling aan PD-1-blokkade gemeten. De resultaten werden vergeleken met de behandelrespons van 38 longkankerpatiënten. De mate waarin immuuncellen ex vivo konden worden gereactiveerd, voorspelde de klinische respons op de PD-1-remmer. Ook kon op basis van baseline kenmerken en het vermogen tot immuunrespons een subgroep van tumoren worden onderscheiden die juist resistent is voor deze behandeling. Tot slot bleek de aanwezigheid op baseline van immuuncel-niches, zogeheten tertiaire lymfoïde structuren, gecorreleerd te zijn met het vermogen van tumoren om intratumorale immuuncellen te heractiveren.

Inzicht werking PD-1-remming

Thommen voegt toe dat ook het inzicht in de werking van PD-1-remming is verhoogd. “Intratumorale T-cellen, zogeheten PD-1T-T-cellen, bleken van cruciaal belang bij de immunologische respons”, zegt ze. “Het was tot op heden onduidelijk of PD-1-blokkade leidt tot reactivatie van T-cellen die zich in de tumor of juist in de periferie bevinden. Veelal werd aangenomen dat intratumorale T-cellen te disfunctioneel zijn om respons te kunnen vertonen. Wij hebben aangetoond dat er waarschijnlijk een initiële respons in de tumor nodig is als ‘kickstart’ voor het proces waarbij onder meer chemokines vrijkomen en T-cellen uit de periferie worden gerekruteerd. Dit zijn heel interessante resultaten, die we nu verder willen valideren aan de hand van klinische samples.”

Introductie in de kliniek

Al met al lijkt de groep van Thommen een krachtig modelsysteem in handen te hebben om nieuwe diagnostiek mee te ontwikkelen, immuuntherapie verder te personaliseren, en zelfs nieuwe therapieën te ontwikkelen. Er wordt verder onderzocht welke combinatie van markers (“Het zijn er in principe meerdere”) de respons kunnen voorspellen van een of een aantal immuuntherapieën. Er loopt al een trial met longkankerpatiënten waarin de waarde van met name PD-1T-T-cellen als biomarker wordt onderzocht. Thommen: “We gaan kijken of we ons model zodanig kunnen aanpassen dat het een voorspeller van behandelrespons wordt. Hopelijk kunnen we binnen een of twee jaar een model ontwikkelen dat klinisch toepasbaar is en dat we dan kunnen testen in klinische studies.”

Thommen moet lachen om de vraag of ze van plan is in Nederland te blijven. “Ik ben eigenlijk nog maar net begonnen met mijn lab in het NKI. Een aanstelling als junior leider van een onderzoeksgroep is altijd voor vijf jaar; daarna zien we verder. Ik heb het hier voorlopig zeer naar mijn zin.”

Referenties

  1. Voabil P, de Bruijn M, Roelofsen LM, et al. An ex vivo tumor fragment platform to dissect response to PD-1 blockade in cancer. Nat Med. 2021;27:1250-61.
  2. Cimen Bozkus C, Bhardwaj N. Tumor organoid-originated biomarkers predict immune response to PD-1 blockade. Cancer Cell. 2021. 

Update KEYNOTE-716: aanhoudend voordeel pembrolizumab bij melanoom

mrt 2024 | Dermato-oncologie

Lees meer over Update KEYNOTE-716: aanhoudend voordeel pembrolizumab bij melanoom

Kan slim operatiemes chirurg helpen bij verwijderen hersentumor?

mrt 2024 | Chirurgie, Neuro-oncologie

Lees meer over Kan slim operatiemes chirurg helpen bij verwijderen hersentumor?

Klinisch bewijs binnen handbereik met behulp van AI

mrt 2024 | Borstkanker

Lees meer over Klinisch bewijs binnen handbereik met behulp van AI

Grote verschillen tussen landen in toegang tot nieuwe medicatie

mrt 2024 | Borstkanker, Dermato-oncologie, Gynaecologische oncologie, Leukemie, Longoncologie, Uro-oncologie

Lees meer over Grote verschillen tussen landen in toegang tot nieuwe medicatie

Versnelde FDA-goedkeuring lifileucel (Amtagvi) voor melanoom

mrt 2024 | Dermato-oncologie, Immuuntherapie

Lees meer over Versnelde FDA-goedkeuring lifileucel (Amtagvi) voor melanoom

Darmkanker vaker ontdekt in vroeg stadium, minder operaties en betere overleving

mrt 2024 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Darmkanker vaker ontdekt in vroeg stadium, minder operaties en betere overleving

Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

19 feb 2024 om 17:30 | Borstkanker

Lees meer over Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

Prostaatkanker nu en in de toekomst

25 jan 2024 | Uro-oncologie

Lees meer over Prostaatkanker nu en in de toekomst

Niet-melanoom huidkanker in de regio

31 aug 2023 | Dermato-oncologie, Radiotherapie

Lees meer over Niet-melanoom huidkanker in de regio

Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

16 mei 2023 om 17:30

Lees meer over Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

Borstkanker; een update op alle vlakken

9 mei 2023 om 20:00 | Borstkanker, Neuro-oncologie

Lees meer over Borstkanker; een update op alle vlakken

Een nieuw vooruitzicht voor patiënten met EGFR exon 20 insertie gemuteerd NSCLC

20 mrt 2023 | Longoncologie

Lees meer over Een nieuw vooruitzicht voor patiënten met EGFR exon 20 insertie gemuteerd NSCLC

Lung Academy webinar: Focus on difficult to treat patients with advanced NSCLC

17 feb 2023

Lees meer over Lung Academy webinar: Focus on difficult to treat patients with advanced NSCLC

Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

12 okt 2022 | Immuuntherapie

Lees meer over Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

11 aug 2022 | HIV

Lees meer over Vaccinatiezorg voor medische risicogroepen

Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Lees meer over Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Lees meer over Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek

Lees meer over Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Prostaatkanker bij mannen met hiv later gediagnosticeerd

mrt 2024 | HIV, Uro-oncologie

Lees meer over Prostaatkanker bij mannen met hiv later gediagnosticeerd

Neoadjuvant nivolumab plus chemotherapie leidt tot pathologisch complete responsen bij vroeg-stadium TNBC

dec 2023 | Borstkanker, Immuuntherapie

Lees meer over Neoadjuvant nivolumab plus chemotherapie leidt tot pathologisch complete responsen bij vroeg-stadium TNBC

Bispecifiek antilichaam zanidatamab effectief in fase II-studie

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Bispecifiek antilichaam zanidatamab effectief in fase II-studie

Fusie-RNA mogelijk belangrijk nieuw doelwit bij behandeling borstkanker

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Fusie-RNA mogelijk belangrijk nieuw doelwit bij behandeling borstkanker

Toevoegen PI3K-remmer inavolisib verbetert PFS bij PIK3CA-gemuteerd HR+ mammacarcinoom

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Toevoegen PI3K-remmer inavolisib verbetert PFS bij PIK3CA-gemuteerd HR+ mammacarcinoom

T-DM1 verbetert totale en invasieve-ziektevrije overleving

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over T-DM1 verbetert totale en invasieve-ziektevrije overleving

Toevoegen ribociclib aan aromataseremmer verbetert invasieve ziektevrije overleving

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Toevoegen ribociclib aan aromataseremmer verbetert invasieve ziektevrije overleving

Minder mammogrammen mogelijk bij follow-up na curatieve borstkankerbehandeling

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Minder mammogrammen mogelijk bij follow-up na curatieve borstkankerbehandeling

Geen significant betere OS door toevoegen abemaciclib, wel 13 maanden verschil

dec 2023 | Borstkanker

Lees meer over Geen significant betere OS door toevoegen abemaciclib, wel 13 maanden verschil

Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

dec 2023 | Uro-oncologie

Lees meer over Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

Podcast pancreascarcinoom

dec 2022 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Podcast pancreascarcinoom

Botgezondheid bij mCRPC in de praktijk

okt 2021 | Uro-oncologie

Lees meer over Botgezondheid bij mCRPC in de praktijk

Slokdarm- en maagkanker

jun 2021 | Chirurgie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Slokdarm- en maagkanker

Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

feb 2021 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

MedNet Oncologie 2024-01

feb 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-01

MedNet Oncologie 2023-06

dec 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-06

MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

nov 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

MedNet Oncologie 2023-05

okt 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-05

MedNet Oncologie special Colectoraal carcinoom 2023

sep 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Colectoraal carcinoom 2023

MedNet Oncologie 2023-04

aug 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-04

MedNet Oncologie 2023-03

jun 2023

Lees meer over MedNet Oncologie 2023-03

MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2023

jun 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2023

MedNet Oncologie special Longkanker 2023

mei 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023