Porokeratose ontrafeld?

Delen via:

Inleiding

Porokeratose is een verhoorningsstoornis van de huid met een onbekende prevalentie. Ook de pathogenese is niet geheel opgehelderd. Er is bekend dat er een genetische aanleg van belang is en dat zonexpositie een rol speelt. Het treft meer vrouwen dan mannen, veelal in de leeftijd van 30-50 jaar. 1 De belangrijkste soorten porokeratose die onderscheiden worden zijn: gedissemineerde superficiële actinische porokeratose, klassieke porokeratose van Mibelli, porokeratosis palmaris plantaris et disseminatum en lineaire porokeratose. De aanwezigheid van de zgn. cornoïdlamel is pathognomonisch en maakt dat dermatologen de diagnose vaak kunnen stellen met het blote oog. 2

Soms is er een huidbiopt nodig om de diagnose te verifiëren of evt. (pre)maligne progressie uit te sluiten. De kans op ontwikkeling van plaveiselcelcarcinoom of (in mindere mate) basaalcelcarcinoom is laag: 7,5-11%. 3,4 Histopathologisch worden porokeratosen gekenmerkt door diezelfde cornoïdlamel (een kolom met strak tegen elkaar gelegen parakeratotische cellen), een afwezig stratum granulosum en dyskeratotische cellen in het stratum spinosum. 2

Porokeratose is een notoir lastig te behandelen dermatose. Bekende behandelopties zijn lokaal (5-fluorouracilcrème, tretinoïnecreme, calcipotriolzalf, cryotherapie en emollientia), oraal (acitretine, isotretinoïne) en chirurgisch (dermabrasie, CO2-laser, curettage/excisie). De effectiviteit van deze therapieën is ronduit teleurstellend. 5

Nieuwe inzichten in de pathogenese

In 2019 en 2020 verschenen er enkele artikelen over nieuwe bevindingen met betrekking tot de pathogenese van porokeratose. Terugkijkend waren deze al in case reports vanaf 2012 beschreven. Het gaat om mutaties in de ‘mevalonaat pathway’ van de cholesterolsynthese, waar diverse mutaties van enzymen zijn aangetoond. 6,7

Een voorbeeld zijn de mevalonaatkinasen. Wanneer deze enzymen niet goed functioneren wordt de cholesterolaanmaak verstoord en is er accumulatie van precursors van cholesterol, zoals te zien is in figuur 1. Deze metabolieten zouden kunnen bijdragen aan de pathogenese van porokeratose door verstoring van groei en differentiatie van de epidermis. Verder leidt depletie van cholesterol tot verstoring van de extracellulaire lipidematrix van het stratum corneum, disruptie van de epidermale barrière, vroegtijdige apoptose en dysregulatie van keratinocytdifferentiatie. Alle lijken bij te dragen aan de totstandkoming van het fenotype van de verschillende vormen van porokeratose. 7

Pathogenesegerichte behandeling

In een artikel van Atzmony et al. in de JAAD werden 5 patiënten met verschillende typen porokeratose behandeld met een zalf die lovastatine en cholesterol bevat. Zo werd getracht cholesterol te substitueren in de huid en tegelijkertijd het effect van potentieel toxische metabolieten te elimineren door de statine (figuur 1a). Er werd een zeer goede verbetering gezien van de laesies bij alle patiënten: 1 met gedissemineerde superficiële actinische porokeratose, 2 met porokeratosis palmaris plantaris et disseminatum en 2 met lineaire porokeratose (figuur 1b). 7  Sindsdien zijn er nog 3 case reports gepubliceerd, waarbij dezelfde gunstige resultaten werden gezien bij gebruik van dezelfde zalf: bij 2 patiënten met gedissemineerde superficiële actinische porokeratose en bij 1 patiënt met lineaire porokeratose. 8,9,10

Beschouwing

Voor iedere dermatoloog is porokeratose een terrein waarop het lastig manoeuvreren is. Enerzijds is de kans op maligne ontaarding laag en hebben patiënten er behoudens het cosmetisch aanzien vaak geen last van. Anderzijds is er vaak de vraag tot behandeling en geven de vele behandelopties die er zijn vrijwel allemaal een erg teleurstellend resultaat.

De hier beschreven ontwikkeling van het aantonen van mutaties in de ‘cholesterol synthese pathway’ tot aan pathogenesegerichte behandeling is een veelbelovende ontwikkeling. De beschreven lovatstatine/cholesterolzalf is vooralsnog geen geregistreerd product. Daarnaast ontbreken er uiteraard nog data uit prospectief dubbelblind gerandomiseerde trials. Hopelijk zal dit ‘proof-of-principle’ in de toekomst uitmonden in een goed product om in de toekomst tot een meer bevredigend behandelresultaat te komen bij patiënten met porokeratose.

Conclusie

Porokeratose is een lastig te behandelen dermatose. Er zijn nu ontwikkelingen gaande om in de nabije toekomst pathogenese-gerichte therapie toe te passen. Dit naar aanleiding van gevonden mutaties in de enzymsystemen die betrokken zijn bij de ‘cholesterol synthese pathway’, die sterk lijken bij te dragen aan de pathogenese van porokeratose.

Bronnen:

  1. Sertznig P, von Felbert V, Megahed M. Porokeratosis: present concepts. J Eur Acad Dermatol Venereol 2012; 26(4): 404-412.
  2. Shumack S, Commens C, Kossard S. Disseminated superficial actinic porokeratosis. Am J Dermatopathol 1991; 13(1): 26-31.
  3. Sasson M, Krain AD. Porokeratosis and cutaneous malignancy. A review. Dermatol Surg 1996; 22(4): 339-342.
  4. Otsuka F, Someya T, Ishibashi Y. Porokeratosis and malignant skin tumors. J Cancer Res Clin Oncol 1991; 117: 55-60.
  5. https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ptxt/Porokeratosis.htm#PA
  6. Vargas-Mora P, Morgado-Carrasco D, Fustà-Novell X. Porokeratosis: A review of its pathophysiology, clinical manifestations, diagnosis, and treatment. Actas Dermosifiliogr 2020; 111(7): 545-560.
  7. Atzmony L, Lim YH, Hamilton C, Leventhal JS, Wagner A, Paller AS, Choate KA. Topical cholesterol/lovastatin for the treatment of porokeratosis: A pathogenesis-directed therapy. J Am Acad Dermatol 2020 82(1): 123-131.
  8. Jerjen R, Koh WL, Sinclair R. Effective treatment of disseminated superficial actinic porokeratosis using a novel topical cholesterol/simvastatin combination cream. Australas J Dermatol 2020 Sep. DOI: 10.1111/ajd.13473.
  9. Blue E, Abbott J, Bowen A, Cipriano SD. Linear porokeratosis with bone abnormalities treated with compounded topical 2% cholesterol/2% lovastatin ointment. Pediatr Dermatol 2020 Nov. DOI: 10.1111/pde.14447.
  10. Maronese CA, Genovese G, Genovese C, Marzano AV. Refractory disseminated superficial actinic porokeratosis effectively treated with cholesterol/lovastatin cream: a case report. Dermatol Ther 2020 Nov:e14583. DOI: 10.1111/dth.14583.

 

Herziene richtlijnen voor bestralingsdermatitis noodzakelijk

feb 2022 | Dermato-oncologie, Eczeem, Radiotherapie

Lees meer over Herziene richtlijnen voor bestralingsdermatitis noodzakelijk

Persistentie en effectiviteit vergelijkbaar voor ustekinumab en TNF-remmer bij PsA

feb 2022 | Arthritis psoriatica

Lees meer over Persistentie en effectiviteit vergelijkbaar voor ustekinumab en TNF-remmer bij PsA

NHG-Standaard Lichen sclerosus geactualiseerd

feb 2022

Lees meer over NHG-Standaard Lichen sclerosus geactualiseerd

Huidkanker Stichting voor mensen met niet-melanoom huidkanker

feb 2022 | Dermato-oncologie

Lees meer over Huidkanker Stichting voor mensen met niet-melanoom huidkanker

Whitepaper: 24 Veelgestelde vragen en antwoorden over long COVID

feb 2022

Lees meer over Whitepaper: 24 Veelgestelde vragen en antwoorden over long COVID

Effect van TDM op ziektecontrole tijdens onderhoudsbehandeling infliximab

feb 2022 | Arthritis psoriatica, IBD, Psoriasis, RA, Spondyloartritis

Lees meer over Effect van TDM op ziektecontrole tijdens onderhoudsbehandeling infliximab

Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

10 jun 2024 om 16:30 | Lymfoom

Lees meer over Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

Hidradenitis Suppurativa (HS): recente ontwikkelingen in de behandeling

7 mrt 2024 | Huidinfecties

Lees meer over Hidradenitis Suppurativa (HS): recente ontwikkelingen in de behandeling

Van data naar doen! De systemische behandeling van atopisch eczeem en prurigo nodularis

2 feb 2024 | Eczeem, Vaccinatie

Lees meer over Van data naar doen! De systemische behandeling van atopisch eczeem en prurigo nodularis

Zeldzame aandoeningen binnen dermatologie

30 okt 2023 om 20:00

Lees meer over Zeldzame aandoeningen binnen dermatologie

Niet-melanoom huidkanker in de regio

31 aug 2023 | Dermato-oncologie, Radiotherapie

Lees meer over Niet-melanoom huidkanker in de regio

Zoveel meer dan alleen maar eczeem!

19 apr 2023 om 20:30 | Eczeem

Lees meer over Zoveel meer dan alleen maar eczeem!

Masterclass: innovatieve inzichten in de behandeling van Psoriatic Disease

2 nov 2022 | Arthritis psoriatica, Psoriasis

Lees meer over Masterclass: innovatieve inzichten in de behandeling van Psoriatic Disease

Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

12 okt 2022 | Immuuntherapie

Lees meer over Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

Masterclass casuïstiek - Horen, zien en een goed gesprek!

14 sep 2022 om 19:30 | Eczeem, Psoriasis

Lees meer over Masterclass casuïstiek - Horen, zien en een goed gesprek!

Serious game Kijk verder dan de huid; casus 1

Lees meer over Serious game Kijk verder dan de huid; casus 1
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

mrt 2024 | Bacteriële infecties, SOA, Venereologie

Lees meer over Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

Zo veilig zijn COVID-vaccins bij gebruik immuunsuppressiva

nov 2023 | Arthritis psoriatica, Spondyloartritis, Vaccinatie

Lees meer over Zo veilig zijn COVID-vaccins bij gebruik immuunsuppressiva

Eerder, vaker en langer remissie met anifrolumab bij SLE

nov 2023 | SLE

Lees meer over Eerder, vaker en langer remissie met anifrolumab bij SLE

Positieve resultaten voor neoadjuvant cemiplimab bij cutaan plaveiselcelcarcinoom

okt 2023 | Chirurgie, Dermato-oncologie, Immuuntherapie

Lees meer over Positieve resultaten voor neoadjuvant cemiplimab bij cutaan plaveiselcelcarcinoom

Paradigmaverschuiving op komst bij alopecia areata?

okt 2023

Lees meer over Paradigmaverschuiving op komst bij alopecia areata?

Zo beïnvloedt comorbiditeit de behandeling voor vitiligo

okt 2023 | Eczeem, Psoriasis

Lees meer over Zo beïnvloedt comorbiditeit de behandeling voor vitiligo

Drug survival bij alle IL-17- en IL-23-remmers hoog, maar één middel springt eruit

okt 2023 | Psoriasis

Lees meer over Drug survival bij alle IL-17- en IL-23-remmers hoog, maar één middel springt eruit

Wat een opluchting: binnen 2 weken verlost van jeuk

okt 2023 | Eczeem

Lees meer over Wat een opluchting: binnen 2 weken verlost van jeuk

Hoe herkent u kanker in de donkere huid?

okt 2023 | Actinische keratose, Dermato-oncologie

Lees meer over Hoe herkent u kanker in de donkere huid?

Podcastserie Psoriasis

nov 2023 | Arthritis psoriatica, Diabetes, Psoriasis

Lees meer over Podcastserie Psoriasis

Psoriatic Disease: het belang van anamnese en het herkennen van rode vlaggen

nov 2022 | Psoriasis

Lees meer over Psoriatic Disease: het belang van anamnese en het herkennen van rode vlaggen

Conventioneel systemische therapie; is dat nog nodig?

okt 2022 | Psoriasis

Lees meer over Conventioneel systemische therapie; is dat nog nodig?

Psoriasis - Why is real world evidence data important?

nov 2020 | Psoriasis

Lees meer over Psoriasis - Why is real world evidence data important?

The ambition in the treatment of psoriasis

okt 2019 | Psoriasis

Lees meer over The ambition in the treatment of psoriasis

MedNet Dermatologie 2023-04

dec 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-04

MedNet Dermatologie 2023-02

jun 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-02

MedNet Dermatologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-01

MedNet Dermatologie 2022-04

dec 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-04

MedNet Dermatologie 2022-03

sep 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-03

MedNet Dermatologie 2022-02

jun 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-02

MedNet Dermatologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-01