Veel leren van wakkere hersenoperaties

Delen via:

Het opereren van patiënten met hersentumoren zonder dat zij onder narcose zijn, lijkt gepaard te gaan met diverse voordelen. Belangrijkste is dat de cognitieve functies van patiënten beter behouden blijven, maar ook geeft dit nieuwe inzichten in de relatie tussen de hersenanatomie en hersenfuncties, vertelt neurochirurg prof. dr. P.A.J.T. (Pierre) Robe (UMC Utrecht). Hij benadrukt dat een gezamenlijke inspanning maakt dat Nederland een van de voorlopers is in het onderzoek naar wakkere hersenoperaties.

Strikt genomen vormt het wakker opereren van patiënten geen nieuwe ontwikkeling. Want toen ongeveer duizend jaar geleden de eerste hersenoperaties werden uitgevoerd, werden mensen ook niet onder narcose gebracht. Maar het wakker opereren van patiënten met hersentumoren is de laatste jaren wel aanzienlijk toegenomen, vertelt Pierre Robe, en een bewuste keuze geworden, met name in de verwachting dat dit de kwaliteit van leven van de patiënt verbetert ten opzichte van niet-wakkere chirurgie.

Robe: “Tot heel recent werd wakkere chirurgie vooral gedaan om te voorkomen dat de patiënt niet meer kon praten of niet meer kon bewegen. Tegenwoordig proberen we ook cognitieve functies te behouden, bijvoorbeeld door het geheugen te testen of zelfs de controle van emoties. Ofwel, naast de spraak wordt gekeken naar allerlei andere taken die belangrijk zijn voor de patiënt. Deze zijn niet direct heel zichtbaar, maar zijn voor de patiënt wel relevant om zo normaal mogelijk te kunnen leven en werken. En om hun sociale netwerk te behouden en plezier in het leven te houden.”

Positieve ervaring

In het UMC Utrecht wordt daarom zeer frequent gekozen voor deze aanpak, vertelt Robe. “Wij doen dat momenteel me dunkt vaker dan andere centra en zijn echt overtuigd dat dit een verbetering geeft van de kwaliteit van leven van de patiënt. We zien dat dit echt positieve effecten heeft, maar anderzijds is het niet zo dat er nooit met deze aanpak geen enkele uitval van functies is. De vraag is nu hoeveel uitval we kunnen voorkomen. Daar doen we momenteel onderzoek naar.”
Verder is de behandeling minder belastend voor patiënten dan wel eens wordt verondersteld, aldus Robe. “Het lijkt misschien of dit zwaarder is voor de patiënt, maar dat is niet zo. Een belangrijke reden hiervoor is dat patiënten in controle blijven tijdens de operatie. Als je geopereerd moet worden aan je hoofd en je hebt een keuze om mee te kunnen bepalen wat je precies wil behouden qua functie, maakt dat echt een verschil. Patiënten vinden dat eigenlijk bijna zonder uitzondering erg fijn en rapporteren gewoonlijk een positieve ervaring. Ook laten onze analyses zien dat de mate van stress en negatieve herinneringen meevallen. Het vermoeden van het algemene publiek dat een wakkere operatie eng is, wordt dus meestal niet gedeeld door de patiënten zelf.”

Overlevingsverschil?

Robe: “Als we de resultaten vergelijken met die in de periode toen men veel minder wakkere chirurgie deed, lijkt er bij patiënten met laaggradige tumoren geen groot verschil in de overlevingskansen. Maar wat wel duidelijk is, is dat de kwaliteit van leven verbeterd wordt. Voor de hooggradige tumoren zijn we best agressief, in de zin van dat we echt voorstander zijn van wakkere chirurgie. Er is in Nederland een gerandomiseerde studie – geïnitieerd door Arnaud Vincent in Rotterdam – die ons hopelijk veel zal vertellen over de effecten van wakker versus niet-wakker opereren, maar wij doen niet mee aan de randomisatie van patienten omdat we denken dat er geen clinical equipose is tussen de behandelingen. Dat is gebaseerd op onze eerdere ervaringen. Door wakker te opereren, durven wij meer patienten te opereren die anders maar een biopt zouden ondergaan, en voor veel andere patienten behouden (of verbeteren) wij de hersenfunctie zonder een verslechtering van de overlevingsverwachting. Maar misschien zijn we toch minder goed bezig dan wat wij denken, dus het is heel goed dat dit in parallel elders in de wereld wordt onderzocht.”

Direct optimale behandeling

De impact van wakkere chirurgie op de overlevingsverwachting lijkt met name gerelateerd aan in hoeverre een effectieve vervolgbehandeling gegeven kan worden, stelt Robe. “Of patiënten in aanmerking komen voor de meest optimale behandeling, hangt mede af van het functioneren na afloop van de operatie. Als patiënten geen uitval hebben en niet hoeven te wachten op herstel, kun je direct de beste behandeling geven. Als dat niet het geval is, is vaak sprake van een suboptimale behandeling, want je kan meestal geen complexe behandeling geven aan iemand die verlamd is of die cognitief fors aangedaan is. En daardoor hebben deze patiënten toch een minder goede kans op een langdurige overleving.”
Robe: “Verder is de correlatie tussen de mate van de resectie en de overleving niet puur lineair. En waar de mate van resectie slechts een paar dagen tot weken extra overlevingswinst geeft, bepaalt het type behandeling wel een paar maanden van overleving. Dus als je meer patiënten kan brengen tot aan het punt dat zij de beste radiotherapie-, en chemotherapieschema’s kunnen ondergaan, heeft dat invloed op de overlevingsverwachting. Daarbij, als je geen uitval veroorzaakt, bestaat voor de patiënt de eerste periode na de operatie niet uit een intensieve revalidatie.”

Aanvulling op beeldvorming en nieuwe inzichten

Het bepalen van de functie door directe stimulatie van de grijze en witte stof tijdens wakker opereren is ook een goede aanvulling op de informatie verkregen met beeldvormende technieken zoals MRI of DTI, stelt Robe “Je krijgt een deel van de kennis door beeldvormende onderzoeken, maar dit geeft geen compleet beeld. Als je tijdens de operatie stimuleert, denk je soms dat er een baan aanwezig zou moeten zijn volgens de fMRI of DTI, maar dan loopt die baan daar niet terwijl er wel een andere baan loopt. Ook hebben we tientallen gevallen waarin de DTI suggereert dat er geen zenuwbanen lopen in het gebied van de tumor, terwijl hier tijdens de operatie toch veel functies aanwezig blijken te zijn. Dus de voorspellende waarde van beeldvorming is reëel, maar zeker niet voldoende. Beide methoden gebruiken lijkt een betere aanpak.”
“Hiernaast identificeren wij soms peroperatief nieuwe anatomische correlaties tussen banen en functie. Dit is bijzonder het geval wanneer men wakker opereert in de zogenaamde niet dominante hemisfeer van de hersenen. Daar zit eigenlijk veel meer cognitieve functie dan eerder gedacht. Ook geven de operaties nieuwe inzichten in de plasticiteit van de hersenen. Zo zien we bij heroperaties soms hoe het gebied betrokken bij een bepaalde functie zich heeft verplaatst. Het is heel erg interessant om te zien hoe dat werkt.”

Cognitieve veranderingen in kaart

Robe en collega’s proberen momenteel om het palet aan testen tijdens de operatie uit te breiden. “Daar zijn we bijna tien jaar geleden als team mee begonnen. Met name om de cognitie te proberen te behouden. De testen moeten natuurlijk zinvol zijn en niet alleen maar een belasting voor de patiënt vormen. Hieraan werken we samen met andere Nederlandse, Europese en wereldwijde partners. We zijn zeker niet het enige centrum in Nederland die dat doen, ook de centra in Tilburg en Amsterdam zijn hier bijvoorbeeld bij betrokken. Er is echt een enorme trend gaande. Het is goed om te benadrukken dat de huidige ontwikkelingen een gevolg zijn van een gezamenlijke inspanning van veel mensen in Nederland en in Europa.”
Robe: “Wat wij en anderen onder meer proberen te doen, is in kaart te brengen wat de peroperatieve cognitieve veranderingen bij de patiënten zijn. Door dit voorafgaand aan de behandeling te meten en te kijken hoe dit verbetert of verslechtert na afloop van de operatie. En als er een verslechtering optreedt, te kijken wat de oorzaak geweest is hiervan. Is dat omdat we onvoldoende getest hebben? Of is er een complicatie opgetreden na de operatie? En kunnen eventuele uitvallen met revalidatie herstellen? Daarbij helpt ook de ontwikkeling van patient reported outcome measures. Hiermee meet je eigenlijk al vanaf tijdens de operatie.”

Nieuw online traject helpt mensen met werken na kanker

nov 2024

Lees meer over Nieuw online traject helpt mensen met werken na kanker

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Hans Smit

nov 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Hans Smit

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Sushil Badrising

nov 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Sushil Badrising

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Jan von der Thüsen

nov 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Jan von der Thüsen

Doxorubicine-trabectedine met trabectedine-onderhoud bij leiomyosarcoom

nov 2024 | Bot en wekedelentumoren, Gynaecologische oncologie

Lees meer over Doxorubicine-trabectedine met trabectedine-onderhoud bij leiomyosarcoom

Sociaaleconomische verschillen beïnvloeden overleving bij kanker

nov 2024

Lees meer over Sociaaleconomische verschillen beïnvloeden overleving bij kanker

Recent advances in the use of CAR T-cell therapies in relapsed/refractory diffuse large B-cell lymphoma and follicular lymphoma

1 okt 2024 om 12:00 | Lymfoom

Lees meer over Recent advances in the use of CAR T-cell therapies in relapsed/refractory diffuse large B-cell lymphoma and follicular lymphoma

Opioïden in de 2e lijn: Sleutels tot effectieve bestrijding van maligne pijn

10 sep 2024 om 20:00

Lees meer over Opioïden in de 2e lijn: Sleutels tot effectieve bestrijding van maligne pijn

Pakketbeslissingen en (on-)zekere kosteneffectiviteit: Willingness to Pay voor geneesmiddelen

1 jul 2024

Lees meer over Pakketbeslissingen en (on-)zekere kosteneffectiviteit: Willingness to Pay voor geneesmiddelen

Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

10 jun 2024 om 16:30 | Lymfoom

Lees meer over Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

19 feb 2024 om 17:30 | Borstkanker

Lees meer over Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

Prostaatkanker nu en in de toekomst

25 jan 2024 | Uro-oncologie

Lees meer over Prostaatkanker nu en in de toekomst

Niet-melanoom huidkanker in de regio

31 aug 2023 | Dermato-oncologie, Radiotherapie

Lees meer over Niet-melanoom huidkanker in de regio

Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

16 mei 2023 om 17:30

Lees meer over Keynote Webinar | Spotlight on Cardio-Oncology

Borstkanker; een update op alle vlakken

9 mei 2023 om 20:00 | Borstkanker, Neuro-oncologie

Lees meer over Borstkanker; een update op alle vlakken

Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Lees meer over Immuno-oncologie module 1: immunologie en immuuntherapie

Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Lees meer over Immuno-oncologie module 2: Bijwerkingenmanagement en checkpoint inhibitors

Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek

Lees meer over Immuno-oncologie module 3: Verpleegkundige casuïstiek

ASCO Direct™ GU 2025

vrijdag 14 feb 2025 t/m zaterdag 15 feb 2025 | Uro-oncologie

Lees meer over ASCO Direct™ GU 2025

Chicago op Schier

zondag 1 jun 2025 t/m woensdag 4 jun 2025

Lees meer over Chicago op Schier

Behandeling met immuuncheckpointremmers is veilig bij mensen met hiv en kanker

nov 2024 | HIV, Immuuntherapie, Longoncologie, Virale infecties

Lees meer over Behandeling met immuuncheckpointremmers is veilig bij mensen met hiv en kanker

GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

okt 2024 | Acuut nierfalen, Immuuntherapie

Lees meer over GLP1-agonisten tijdens kankerbehandeling niet geassocieerd met hoger AKI-risico

Computerondersteunde diagnose poliepen minder specifiek in proximale colon

okt 2024 | Endoscopie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Computerondersteunde diagnose poliepen minder specifiek in proximale colon

Poeptransplantatie verbetert effect immuuntherapie bij nierkanker

okt 2024 | Immuuntherapie, Uro-oncologie

Lees meer over Poeptransplantatie verbetert effect immuuntherapie bij nierkanker

Verhoogd risico op maagkanker bij migrantengroepen

okt 2024 | Bacteriële infecties, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Verhoogd risico op maagkanker bij migrantengroepen

Drie studies geven richting aan verfijning behandeling colorectaal carcinoom

okt 2024 | Chirurgie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Drie studies geven richting aan verfijning behandeling colorectaal carcinoom

Melanoom in vroeg stadium op het spoor

okt 2024 | Dermato-oncologie

Lees meer over Melanoom in vroeg stadium op het spoor

Melanoom snel in beeld met kunstmatige intelligentie

sep 2024 | Dermato-oncologie

Lees meer over Melanoom snel in beeld met kunstmatige intelligentie

Trastuzumab-deruxtecan bij gevorderde HER2+ borstkanker met hersenmetastasen

sep 2024 | Borstkanker

Lees meer over Trastuzumab-deruxtecan bij gevorderde HER2+ borstkanker met hersenmetastasen

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Sushil Badrising

nov 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Sushil Badrising

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Jan von der Thüsen

nov 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk - Jan von der Thüsen

Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk

feb 2024 | Longoncologie

Lees meer over Podcast: EGFR ex20ins gemuteerd NSCLC in de dagelijkse klinische praktijk

Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

dec 2023 | Uro-oncologie

Lees meer over Podcast: Progress in PARP inhibitors - An exciting option for treating metastatic prostate cancer?

Slokdarm- en maagkanker

jun 2021 | Chirurgie, Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Slokdarm- en maagkanker

Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

feb 2021 | Maag-darm-leveroncologie

Lees meer over Impact van COVID-19 op bevolkingsonderzoek darmkanker in Nederland

MedNet Oncologie 2024-05

okt 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-05

MedNet Oncologie special Colorectaal carcinoom

sep 2024

Lees meer over MedNet Oncologie special Colorectaal carcinoom

MedNet Oncologie 2024-04

aug 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-04

MedNet Oncologie special Borstkanker 2024

jul 2024

Lees meer over MedNet Oncologie special Borstkanker 2024

MedNet Oncologie special Longkanker 2024

jun 2024

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2024

MedNet Oncologie 2024-03

jun 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-03

MedNet Oncologie 2024-02

apr 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-02

MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2024

mrt 2024

Lees meer over MedNet Oncologie special Uro-Oncologie 2024

MedNet Oncologie 2024-01

feb 2024

Lees meer over MedNet Oncologie 2024-01