Uitgeruste strategieën bij slaapproblemen door reumatische aandoeningen

Vermoeidheid is een veelgehoorde klacht op het spreekuur van de reumatoloog. Op de ACR Convergence waren dan ook verschillende abstracts en sessies gewijd aan slaapstoornissen. Universitair docent reumatologie Yvonne Lee van de Northwestern Universiteit (Chicago, VS) besprak verschillende opties om de bedrust te herstellen.¹

“Slaap is een meestal multifactorieel probleem bij mensen met reumatologische aandoeningen”, vertelt Lee. “Niet alleen de ziekteactiviteit, maar ook medicatie, comorbide aandoeningen en specifieke slaapproblemen, zoals apneu of slapeloosheid, kunnen er invloed op uitoefenen.” Een belangrijke pijler in het verbeteren van slaap is het behandelen van de onderliggende ontstekingsziekteactiviteit. “Onderzoeken naar DMARD’s en biologics, zoals abatacept, certolizumab en tofacitinib, tonen aan dat deze kunnen bijdragen aan het verbeteren van de slaapkwaliteit.”^2-4 

Verstorende medicatie

Andere medicijnen kunnen de slaapkwaliteit juist verstoren. “Onderzoeken laten zien dat er een lineaire relatie is tussen de dosering van glucocorticoïden en slaapstoornissen.⁵ Langdurig gebruik van hogere doses vergroot dit effect aanzienlijk.⁶ Dit benadrukt het belang van het minimaliseren van deze medicatie waar mogelijk. Verder komen comorbide aandoeningen, zoals depressie en angst, vaak voor bij reumapatiënten.”⁷ 

Slaaphygiëne

Wat kan de reumatoloog hieraan doen? “Een lage ziekteactiviteit heeft een positieve invloed op zowel de aandoening als de depressie.⁷ Verder helpen adviezen over slaaphygiëne echt. Denk aan uitleg over een vast slaapritme, het vermijden van cafeïne en beeldschermen voor het slapengaan en zorgen voor een donkere, koele slaapkamer”, adviseert Lee. “Ook cognitieve gedragstherapie kan helpen.⁸ Tot slot draagt fysieke activiteit bij aan zowel minder vermoeidheid als een betere slaapkwaliteit.”^9,10

Liever geen medicijnen

Het voorschrijven van farmacologische behandelingen is steeds minder in trek. “Er zijn slechts 3 kleine studies gedaan naar tricyclische antidepressiva bij reumatoïde aandoeningen.^11-13 Benzodiazepinen zijn af te raden vanwege het risico op afhankelijkheid. Nieuwere studies naar benzodiazepinereceptoragonisten, zoals eszopiclone, tonen enige verbetering in slaapkwaliteit.”¹⁴ Yvonne Lee sluit af met een verrassend advies: “Cannabinoïden, waaronder medicinale cannabis, lijken volgens enkele studies veelbelovend in het verbeteren van slaapkwaliteit.^15-17 Er is echter meer onderzoek nodig om deze bevindingen te onderbouwen.”

Bronnen:

1. Restoring rest: strategies for managing sleep disturbances in patients with rheumatic diseases. ACR Convergence 2024, oral presentation 18M01.
2. Wells G, Li T, Tugwell P. Investigation into the impact of abatacept on sleep quality in patients with rheumatoid arthritis, and the validity of the MOS-sleep questionnaire sleep disturbance scale. Ann Rheum Dis. 2010;69:1768-73.
3. Pope J, Bingham CO 3rd, Fleischmann RM, et al. Impact of certolizumab pegol on patient-reported outcomes in rheumatoid arthritis and correlation with clinical measures of disease activity. Arthritis Res Ther. 2015;17:343. 
4. Bartlett SJ, Bingham CO, Van Vollenhoven R, et al. The impact of tofacitinib on fatigue, sleep, and health-related quality of life in patients with rheumatoid arthritis: a post hoc analysis of data from phase 3 trials. Arthritis Res Ther. 2022;24:83. 
5. Huscher D, Thiele K, Gromnica-Ihle E, et al. Dose-related patterns of glucocorticoid-induced side effects. Ann Rheum Dis. 2009;68:1119-24.
6. Curtis JR, Westfall AO, Allison J, et al. Population-based assessment of adverse events associated with long-term glucocorticoid use. Arthritis Rheum. 2006;55:420-6.
7. Hughes M, Chalk A, Sharma P, et al. A cross-sectional study of sleep and depression in a rheumatoid arthritis population. Clin Rheumatol. 2021;40:1299-305. 
8. Latocha KM, Løppenthin K, Jennum P, et al. Experiences of group-based cognitive behavioural therapy for insomnia among patients with rheumatoid arthritis: a qualitative study. BMJ Open. 2023;13:e066221. 
9. Duncan MJ, Oftedal S, Kline CE, et al. Associations between aerobic and muscle-strengthening physical activity, sleep duration, and risk of all-cause mortality: a prospective cohort study of 282,473 U.S. adults. J Sport Health Sci. 2023;12:65-72. 
10. McKenna SG, Donnelly A, Esbensen BA, et al. The feasibility of an exercise intervention to improve sleep (time, quality and disturbance) in people with rheumatoid arthritis: a pilot RCT. Rheumatol Int. 2021;41:297-310. 
11. Bayley TR, Haslock I. Night medication in rheumatoid arthritis. J R Coll Gen Pract. 1976;26:591-4.
12. Hobkirk D, Rhodes M, Haslock I. Night medication in rheumatoid arthritis: II. Combined therapy with indomethacin and diazepam. Rheumatol Rehabil. 1977;16:125-7. 
13. Sharma BK, Haslock I. Night medication in rheumatoid arthritis. III. the use of sulindac. Curr Med Res Opin. 1978;5:472-5.
14. Roth T, Price JM, Amato DA, et al. The effect of eszopiclone in patients with insomnia and coexisting rheumatoid arthritis: a pilot study. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2009;11:292-301.
15. Frane N, Stapleton E, Iturriaga C, et al. Cannabidiol as a treatment for arthritis and joint pain: an exploratory cross-sectional study. J Cannabis Res. 2022;4:47.
16. Blake DR, Robson P, Ho M, et al. Preliminary assessment of the efficacy, tolerability and safety of a cannabis-based medicine (Sativex) in the treatment of pain caused by rheumatoid arthritis. Rheumatology (Oxford). 2006;45:50-2.
17. Russo EB. Cannabinoids in the management of difficult to treat pain. Ther Clin Risk Manag. 2008;4:245-59.