Voor patiënten met een zeldzame systemische auto-immuunziekte is het aantal behandelopties vaak beperkt. Met de Drug Rediscovery for Rare Immune Mediated Inflammatory Diseases (DRIMID)-studie spannen onderzoekers zich in om nieuwe geneesmiddelen sneller beschikbaar te maken voor deze patiëntengroep. In maart 2024 gaat het eerste DRIMID-onderzoek van start. MedNet sprak met onderzoeksleider Jaap van Laar (UMC Utrecht) over de opzet van de studie en de kansen die dit biedt voor arts en patiënt.
De DRIMID-studie is een uitvloeisel van de Autoimmune Research and Collaboration Hub (ARCH). Dit medische expertiseplatform maakt landelijke expertise over systemische auto-immuunziekten lokaal beschikbaar, onder andere door middel van expertiseconsulten, werkgroepen en scholing.1 “Toen we ARCH opzetten hebben we al vrij snel besloten dat dit platform zich ook zou inspannen om patiënten met zeldzame systemische auto-immuunziekten sneller te laten profiteren van nieuwe geneesmiddelen. De kern van het probleem voor deze patiënten is dat er soms wel medicijnen beschikbaar zijn die mogelijk effectief zijn, maar dat die niet vergoed worden voor hun aandoening. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld patiënten met reumatoïde artritis, voor wie de behandeling vaak wel vergoed wordt. De DRIMID-studie is de eerste wetenschappelijke interventietrial binnen ARCH.”
Het idee om bestaande therapieën te testen bij aandoeningen waarvoor het middel nog niet geregistreerd is, is geïnspireerd op een landelijk onderzoeksprogramma binnen de oncologie, namelijk het Drug Rediscovery Protocol (DRUP). Hierin wordt de effectiviteit van gerichte anti-kankermedicijnen en immuuntherapie onderzocht bij patiënten met vergevorderde of uitgezaaide kanker die niet meer in aanmerking komen voor standaardbehandelingen en waarvan bekend is dat de tumor specifieke genetische kenmerken heeft.2
Filgotinib bij 3 zeldzame auto-immuunziektes
De eerste studie binnen DRIMID onderzoekt de werkzaamheid en veiligheid van de JAK-remmer filgotinib bij patiënten met de ziekte van Behҫet (BD), idiopathische inflammatoire myopathie (IIM) en IgG4-gerelateerde ziekte (IgG4-RD). Van Laar: “Het idee om dit medicijn te bestuderen ontstond tijdens een contact met het biotechnologiebedrijf Galapagos. Ongeveer 3 jaar geleden kwamen we met hen in gesprek. Hun JAK-remmer filgotinib is onder andere geregistreerd voor de behandeling van reumatoïde artritis. Zij waren gecharmeerd van het ARCH-concept en wilden hier graag hun steentje aan bijdragen. Zo ontstond het idee om te kijken of we dit medicijn ook kunnen inzetten voor patiënten met specifieke auto-immuunziekten die niet meer reageren op de standaardbehandeling.”
De keuze voor de 3 genoemde aandoeningen maakten Van Laar en zijn collega’s op basis van literatuuronderzoek. “We selecteerden 3 systemische auto-immuunziekten die zeldzaam zijn, ernstig zijn én waarvoor het aantal therapeutische opties beperkt is. Daarnaast moest uiteraard op basis van de pathofysiologie van het ziektebeeld de verwachting bestaan dat JAK-remming effectief is. Zo kwamen we uit op BD, IIM en IgG4-RD. Ons doel is om in deze patiëntengroepen systematisch gegevens te verzamelen over de werkzaamheid van het medicijn. Die informatie is momenteel namelijk nog niet beschikbaar voor zeldzame aandoeningen.”
Open-label
De studie is een open-label onderzoek, waarbij patiënten gedurende 26 weken behandeld worden met filgotinib.3 “We gaan uit van 3 groepen: patiënten met BD, IIM en IgG4-RD. Per ziektebeeld starten met een groep van 9 patiënten. Als na 26 weken blijkt dat het middel veilig is én ten minste 1 deelnemer in de groep heeft een positieve respons dan includeren we nog eens 11 patiënten met dat ziektebeeld, die we ook 26 weken opvolgen. In totaal behandelen we dus maximaal 60 patiënten in deze studie.”
De studie heeft een gecombineerd eindpunt dat bestaat uit zowel een subjectieve als een objectieve maat: een toename in de kwaliteit van leven en een afname van de ziekte-activiteit. Wat betreft de kwaliteit van leven zou er een placebo- of nocebo-effect kunnen optreden. Toch denkt Van Laar dat het effect hiervan mee zal vallen. “Vaak duurt zo’n effect maar enkele weken. Ik denk dat het onwaarschijnlijk is dat een eventueel resultaat na 26 weken is toe te schrijven aan een placebo-effect. Bovendien kun je, door de 2 uitkomstmaten te combineren, achteraf bepalen of beide maten in dezelfde richting wijzen.”
Van Laar verwacht in maart 2024 de eerste patiënten te includeren en over 5 jaar de studie af te ronden. “De komende 4 jaar willen we alle patiënten includeren. Het 5e jaar is bedoeld voor de analyses, de rapportage en het bepalen van de vervolgstappen. Dit project leert ons of er een signaal is voor de effectiviteit van het middel en of de toxiciteit acceptabel is. Als we dit project hebben afgerond zijn we er nog niet, maar zonder deze eerste stap komen we nergens. In het beste geval blijkt het middel effectief en veilig bij alle 3 de ziektebeelden. Als vervolg zou je dan een grotere, (placebo)gecontroleerde vervolgstudie willen doen.”
Kans voor arts en patiënt
Deelname aan de DRIMID-studie biedt mooie kansen voor zowel de patiënt als de arts, besluit Van Laar. “Voor patiënten betekent het een extra kans op een effectieve behandeling van het ziektebeeld. Omdat het een open-label, niet-placebogecontroleerde studie is, zijn zij er zeker van dat zij de behandeling met filgotinib ontvangen. Daarnaast is filgotinib een bekend geneesmiddel, waarover al informatie beschikbaar is bij andere ziektebeelden. Voor artsen die vastlopen in de behandeling van hun patiënt, kost het weinig moeite om contact te leggen met de onderzoekers en te informeren of hun patiënt in aanmerking komt voor de DRIMID-studie. Mede dankzij het ARCH-netwerk zijn de lijnen kort. We hopen dan ook dat we mensen enthousiast kunnen maken voor deze studie!”
Drie financiers
DRIMID is een door de onderzoekers geïnitieerde studie. Dit in tegenstelling tot een studie die wordt opgezet op initiatief van een farmaceutisch of biotechnologisch bedrijf. De financiering voor DRIMID is afkomstig uit meerdere bronnen. Reuma Nederland neemt het leeuwendeel van de financiering voor haar rekening en Galapagos stelt het geneesmiddel ter beschikking. Daarnaast levert ARCH zowel een bijdrage in financiële als organisatorische vorm.
Deelnemende ziekenhuizen
Aan het eerste DRIMID-onderzoek werken 6 Nederlandse ziekenhuizen mee: het UMC Utrecht, het Amsterdam UMC, het Erasmus MC, het HagaZiekenhuis, het Radboudumc en het Zuyderland. De patiënten voor de studie kunnen afkomstig zijn uit heel Nederland. Van Laar: “De bedoeling is dat patiënten die in aanmerking komen eerst besproken worden in een multidisciplinair overleg (MDO). Dit kan een ARCH-expertiseconsult zijn of een ander MDO. De reden hiervoor is dat bij deze ziektebeelden eigenlijk altijd meerdere specialisten betrokken zijn, zeker bij patiënten bij wie eerdere behandelingen hebben gefaald. Gedurende de studie komt een patiënt onder behandeling in 1 van de 6 deelnemende centra. Na afloop wordt hij of zij weer terugverwezen naar de verwijzend arts.”
Meer weten?
Wilt u meer informatie over de DRIMID-studie of wilt u een patiënt aanmelden? Neem dan contact op met coördinerend onderzoeker Bettina Geertsema-Hoeve (B.C.Hoeve-4@umcutrecht.nl) of met onderzoeksleider Jaap van Laar (J.M.vanLaar@umcutrecht.nl).
Het studieprotocol van de DRIMID zal naar verwachting rond de zomer van 2024 gepubliceerd worden in een peer-reviewed tijdschrift.
Referenties
- Autoimmune Research and Collaboration Hub (ARCH). Geraadpleegd op 19-01-2024.
- Drug Rediscovery Protocol. Geraadpleegd op 19-01-2024.
- Geertsema-Hoeve BC, Van Laar JAM, Goekoop RJ, et al. Nieuwe medicijnen sneller beschikbaar voor patiënten met zeldzame immuungemedieerde ontstekingsziekten. Nederlands Tijdschrift voor Reumatologie 2023;4:62-6.