Nog veel te ontdekken over rol van inflammatie bij atherosclerose

Delen via:

Al meer dan twintig jaar is er aandacht voor het samenspel tussen inflammatie en atherosclerose, ook bij patiënten met nierschade. “Toch is er nog ongelofelijk veel uit te zoeken en te winnen op dit gebied”, aldus Willem Bax.

Volgens Willem Bax, internist-nefroloog en vasculair geneeskundige bij Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar, weten de meeste cardiovasculair geïnteresseerde medisch specialisten vooral veel over de bekende, traditionele risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals bloeddruk, cholesterol en lifestyle, maar nog weinig over de invloed van inflammatie. “De rol van inflammatie in het ontstaan van cardiovasculaire problemen is nog altijd een onderschoven kindje”, aldus Bax.

En dat terwijl er in de afgelopen ruim twintig jaar enorm veel ontwikkelingen zijn geweest op dit gebied. Bax vertelt dat Harvard-hoogleraar Paul Ridker degene is die het onderwerp op de kaart heeft gezet. “Vlak voor de eeuwwisseling toonde zijn onderzoek als eerste aan dat bij gezonde personen verhoogde high-sensitivity C-reactive protein (hsCRP) en interleukine-6 (IL-6) waarden belangrijke risicofactoren zijn voor atherosclerotische events, zoals myocardinfarcten, beroertes en cardiovasculaire sterfte. Bovendien vonden Ridker en zijn collega’s rond 2005 dat statines belangrijke anti-inflammatoire eigenschappen hebben; ze blijken niet alleen effectief in het verlagen van cholesterol, maar ook van hsCRP.”

Later, in 2017, presenteert Ridker de eerste resultaten van de dubbelblinde, gerandomiseerde CANTOS-studie waarin canakinumab, een monoklonaal antilichaam dat zich richt tegen IL-1β, wordt vergeleken met placebo bij patiënten met hart- en vaatziekten en een verhoogd hsCRP. In de canakunimab-groep traden 15% minder cardiovasculaire events op. Het effect van dit ‘proof-of-concept’-onderzoek is duidelijk: het verminderen van inflammatie helpt om atherosclerotische events te voorkomen. Maar wanneer Ridker een soortgelijk onderzoek uitvoert met het goedkopere en beter verkrijgbare methotrexaat, blijkt dat geen effect te hebben. Het is dus niet zo dat elke inflammatieremmer werkt.

“Ook in Nederland werden vergelijkbare positieve resultaten gevonden voor het anti-inflammatoire middel colcichine in de LoDoCo2-studie”, vertelt Bax (zie kader). “Er waren 31% minder atherosclerotische events in de groep die colcichine kreeg vergeleken met placebo. Omdat nog onduidelijk is hoe we deze resultaten kunnen verklaren, zijn we nu in vervolgonderzoek op zoek naar het mechanisme achter de werking van colcichine. We weten ondertussen dat dat gezocht moet worden in de neutrofiele granonulocyt en dat er IL-6 verlaging optreedt.”

Bax verwacht in de nabije toekomst nog veel meer middelen die verschillende targets in de inflammatoire pathways kunnen aanvallen en op die manier het effect van inflammatie kunnen wegnemen. “Nu doen we dat nog met monoklonale antilichamen, maar voor de enorme patiëntenpopulatie met hart- en vaatziekten is dat niet haalbaar omdat het een buitengewoon kostbare therapie is. Gelukkig zijn er waarschijnlijk ook andere opties. Naast statines blijken bijvoorbeeld ook sommige diabetesmedicijnen zoals de GLP1-agonist semaglutide een daling van het CRP te kunnen geven en bovendien effectief te zijn in het voorkomen van atherosclerotische events. Het uiteindelijke doel is om – liefst orale en betaalbare – middelen te vinden of te ontwikkelen die specifiek gericht zijn op bepaalde onderdelen van de ingewikkelde inflammatoire pathway.”

 

Inflammatie en atherosclerose: mechanismen

In de laatste decennia is duidelijk geworden dat atherosclerose veel meer is dan simpelweg een ophoping van lipiden in de slagaderwand. Zo weten we nu dat er bij atherosclerose lokaal in de vaatwand een chronische ontstekingsreactie bestaat. Het aantal witte bloedcellen (zoals monocyten en macrofagen) staat in verhouding tot de grootte van de atherosclerotische laesie, maar de ontstekingseffecten zijn niet beperkt tot de plaque. Ook systemisch neemt de productie van monocyten toe en veranderen de circulerende monocyten hun fenotype.

Bij nierpatiënten ontstaat atherosclerose nog eerder en sneller dan bij mensen zonder nierproblemen. Dat komt doordat chronische nierschade (net als verschillende andere cardiovasculaire risicofactoren) een systemische, chronische laaggradige inflammatie veroorzaakt, resulterend in atherosclerotische laesies, vasculaire verkalking en -veroudering, myocardiale fibrose en verkalking van hartkleppen. Hierdoor is chronische nierschade een onafhankelijke risicofactor voor hart- en vaatziekten.

 

De Low-Dose Colchicine in Coronary Disease (LoDoCo) studie

Colchicine is een oud en goedkoop generiek anti-inflammatoir middel dat goed werkt bij jicht en pericarditis. Bij patiënten die colchicine gebruiken voor jicht lijkt het óók te beschermen tegen hartaanvallen, mogelijk via het remmen van ontsteking in de vaatwand. In een kleine Australische studie – het eerste LoDoCo-onderzoek – werd aangetoond dat een lage dosis (0,5 mg, 1 d.d.) colchicine het risico op een hartinfarct of herseninfarct inderdaad aanzienlijk vermindert.

Om de bevindingen uit de eerste LoDoCo-studie te bevestigen, werd tussen 2016 en 2018 het grotere LoDoCo2-onderzoek uitgevoerd bij patiënten met stabiel coronairlijden. Aan het onderzoek werkten cardiologen uit dertig Nederlandse en negen Australische ziekenhuizen mee en werden 5.522 patiënten gerandomiseerd naar behandeling met colcichine of placebo, beide in aanvulling op lipidenverlagende en antitrombotische therapie. Na een mediane follow-upduur van 29 maanden bleek colchicine het risico op het primaire samengestelde eindpunt (cardiovasulaire sterfte, myocardinfarct, ischemische beroerte of ischemiegedreven coronaire revascularisatie) met 31% te verminderen vergeleken met placebo.

De Nederlandse tak van de LoDoCo2-studie wordt geleid door prof. dr. Jan-Hein Cornel, cardioloog bij Noordwest Ziekenhuisgroep (Alkmaar) en Radboudumc (Nijmegen) en dr. Arend Mosterd, cardioloog in het Meander Medisch Centrum (Amersfoort).

 

Nieuwe studies bij nierpatiënten: CANTOS en ZEUS

Tot nu toe is er nog weinig bekend over de behandeling van inflammatie om atherosclerotische events te voorkomen bij nierpatiënten, maar daar komt binnenkort verandering in. Begin april zullen het tijdens het jaarlijkse congres van de American College of Cardiology (ACC) nieuwe resultaten gepresenteerd worden van de CANTOS-studie. In deze secundaire analyses is het risico op atherosclerose als gevolg van inflammatie ook onderzocht in relatie tot chronische nierschade.

Daarnaast is recent de internationale ZEUS-studie gestart in verschillende nefrologische centra in Nederland. In deze fase III-trial vanuit Novo Nordisk wordt onderzocht wat het effect is van het remmen van ontsteking met ziltivekimab op atherosclerose en de nierfunctie, ook bij patiënten met gevorderde chronische nierschade met een eGFR tussen de 15 en 60 ml/min/1,73m2. Bax: “De gedachte is dat het verband tussen inflammatie en atherosclerose nog sterker een rol speelt bij patiënten met nierschade. Bovendien is het leuke aan de ZEUS-studie dat ziltivekimab een monoklonaal antilichaam is dat weer op een andere plaats in de inflammatoire pathway ingrijpt; namelijk op IL-6.”

Onderzoek naar verschillen tussen hemodiafiltratie en hemodialyse

feb 2024 | Dialyse

Lees meer over Onderzoek naar verschillen tussen hemodiafiltratie en hemodialyse

Promotie: Genetische tests bij nieraandoeningen met onbekende oorzaak

feb 2024 | Chronische nierschade, Erfelijke nierziekten

Lees meer over Promotie: Genetische tests bij nieraandoeningen met onbekende oorzaak

In 2023 iets meer orgaantransplantaties en kortere wachttijden

feb 2024 | Niertransplantatie

Lees meer over In 2023 iets meer orgaantransplantaties en kortere wachttijden

Ondanks uitbreiding indicatie vaak hoge prijzen voor kankermiddelen

feb 2024 | Borstkanker, Dermato-oncologie, Gynaecologische oncologie, Hoofd-halsoncologie, Immuuntherapie, Longoncologie, Lymfoom, Maag-darm-leveroncologie, MM, Uro-oncologie

Lees meer over Ondanks uitbreiding indicatie vaak hoge prijzen voor kankermiddelen

Digitale toepassingen om het zorgvak weer aantrekkelijk te maken

feb 2024

Lees meer over Digitale toepassingen om het zorgvak weer aantrekkelijk te maken

HLA-epitopen: een nieuwe manier van matchen in niertransplantatie

feb 2024 | Chronische nierschade, Niertransplantatie

Lees meer over HLA-epitopen: een nieuwe manier van matchen in niertransplantatie

Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

11 mrt 2024 | Immuuntherapie, SLE

Lees meer over Expertdebat SLE, Deel 3 - Praktische handvatten: Van zwangerschapswens tot de rol van B-cellen in lupus

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

27 feb 2024 om 20:00 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met chronische nierschade

ASN Highlights 2023

28 nov 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over ASN Highlights 2023

ERA Highlights 2023

11 jul 2023 om 20:00 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023

CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

6 jun 2023 | Stamceltransplantatie, Virale infecties

Lees meer over CMV-infecties bij post-transplantatiepatiënten; een behandellandschap in ontwikkeling

Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico

30 mrt 2023 om 20:30 | Chronische nierschade, Diabetes, Hartfalen

Lees meer over Optimaal teamwork bij de DM2-patiënt met zeer hoog risico

Recidiverende nierstenen: diagnostiek en behandeling vereist een multidisciplinaire aanpak!

14 mrt 2023

Lees meer over Recidiverende nierstenen: diagnostiek en behandeling vereist een multidisciplinaire aanpak!

Expertdebat SLE en lupus nefritis - Deel 2

21 dec 2022 | Immuuntherapie, SLE

Lees meer over Expertdebat SLE en lupus nefritis - Deel 2

ASN Highlights 2022

1 dec 2022 om 20:30 | Chronische nierschade, Niertransplantatie, SLE

Lees meer over ASN Highlights 2022
Er zijn geen e-learnings gevonden.

Chronische nierschade: tijd voor verandering!

dinsdag 9 jan 2024 t/m donderdag 25 apr 2024 | Chronische nierschade

Lees meer over Chronische nierschade: tijd voor verandering!

ERA in ORANJE 2024

vrijdag 24 mei 2024 van 18:00 tot 21:45 | Chronische nierschade

Lees meer over ERA in ORANJE 2024

ERA in RED 2024

zaterdag 25 mei 2024 van 18:00 tot 21:45

Lees meer over ERA in RED 2024

Trombo-embolische events bij dialysepatiënten in de ASCEND-D-trial

nov 2023 | Dialyse

Lees meer over Trombo-embolische events bij dialysepatiënten in de ASCEND-D-trial

AI-tool helpt ANCA-geassocieerde vasculitis op te sporen

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over AI-tool helpt ANCA-geassocieerde vasculitis op te sporen

Hemodiafiltratie ook in real-world setting geassocieerd met lagere mortaliteit dan hemodialyse

nov 2023 | Dialyse

Lees meer over Hemodiafiltratie ook in real-world setting geassocieerd met lagere mortaliteit dan hemodialyse

Thuis screenen op albuminurie waarschijnlijk kosteneffectief

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Thuis screenen op albuminurie waarschijnlijk kosteneffectief

Effectieve combinatie van aldosteronsynthaseremmer en SGLT2-remmer

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Effectieve combinatie van aldosteronsynthaseremmer en SGLT2-remmer

Gunstig effect van sotagliflozine op renale en cardiorenale uitkomsten

nov 2023 | Chronische nierschade, Diabetes

Lees meer over Gunstig effect van sotagliflozine op renale en cardiorenale uitkomsten

Update: resultaten MDR-101 nog steeds veelbelovend voor operationele immuuntolerantie

nov 2023 | Immuuntherapie, Niertransplantatie

Lees meer over Update: resultaten MDR-101 nog steeds veelbelovend voor operationele immuuntolerantie

Duidelijke invloed van jeuk op symptoomlast bij hemodialysepatiënten

nov 2023 | Chronische nierschade, Dialyse

Lees meer over Duidelijke invloed van jeuk op symptoomlast bij hemodialysepatiënten

Verschillende effecten van kalium uit supplementen en uit voeding bij nierpatiënten

nov 2023 | Chronische nierschade

Lees meer over Verschillende effecten van kalium uit supplementen en uit voeding bij nierpatiënten

ERA Highlights 2023 Podcast

aug 2023 | Dialyse, Niertransplantatie

Lees meer over ERA Highlights 2023 Podcast

Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

nov 2020

Lees meer over Maximale RAAS-blokkade bij CKD-patiënten met (risico op) hyperkaliëmie

MedNet Nefrologie 2023-03

dec 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-03

MedNet Nefrologie 2023-02

jul 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-02

MedNet Nefrologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Nefrologie 2023-01

MedNet Nefrologie 2022-03

dec 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-03

MedNet Nefrologie 2022-02

jul 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-02

MedNet Nefrologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Nefrologie 2022-01