Onderzoek naar cutane T-cellen leidt tot paradigmaverschuiving voor graft-versus-hostziekte

Delen via:

Dr. Tiago dos Reis Matos, dermatoloog i.o. in het Amsterdam UMC, beschrijft in zijn proefschrift1 dat de huid meer T-cellen bevat dan de bloedsomloop. Deze T-cellen blijken niet alleen cruciaal voor de cutane immuunhomeostase, maar ook voor het ontstaan van diverse huidaandoeningen. Hier bespreken we hun rol in graft-versus-hostziekte.

Tiago R. Matos voltooide zijn coschappen in het Engelse Manchester en startte vervolgens aan de Harvard Universiteit te Boston een promotieonderzoek naar cutane T-cellen. In 2019 sloot hij dit af met een promotie bij prof. dr. Menno de Rie in het Amsterdam UMC, bij wie hij nu als postdoc zijn werk als onderzoeker combineert met de opleiding tot dermatoloog. “Ik bekijk het immuunsysteem dus zowel vanuit hematologisch als dermatologisch perspectief. Het gaat om patiënten met bloedkanker die na een allogene hematopoëtische stamceltransplantatie (HSCT) te maken krijgen met graft-versus-host disease (GvHD): schadelijke immuunresponsen gericht tegen met name huidcellen, maar ook tegen bijvoorbeeld lever-, long- of darmcellen. Daarbij is de huid vaakst het doelwit: deze kan loslaten, men loopt infecties op, verliest vocht en de lichaamstemperatuur daalt. En ook andere organen zijn vaak aangetast. Wereldwijd gaat het om miljoenen patiënten. Het wetenschappelijk onderzoek naar GvHD heeft zich altijd voornamelijk beperkt tot het bloed, dus deze interdisciplinaire benadering is vrij uniek.”

Paradigmaverschuiving

In september vorig jaar werden de resultaten van een internationale prospectieve studie gepubliceerd waaruit voor het eerst bleek dat GvHD niet alleen een ziekte is van beenmergtransplantaat tegen gastheer, maar eigenlijk ook van de ontvanger zelf tegen het transplantaat, dus een host-versus-graft disease. Matos: “We onderzochten bloedsamples en huidbiopten van HSCT-patiënten die geen tekenen van GvHD vertoonden. Het bloed bevatte hoofdzakelijk T-cellen van de donor, terwijl die in de huid voornamelijk van de ontvanger waren. Vervolgens keken we naar bloed, huid- en darmweefsel van patiënten met acute GvHD: de weefsels bleken ontvanger-T-cellen te bevatten, terwijl dergelijke cellen nauwelijks waren te vinden in het bloed. Een subset van die T-cellen vertoonde celdeling en productie van pro-inflammatoire cytokinen. De meeste antigen-presenterende cellen in de onderzochte weefsels waren van de donor en werden gezien naast de bewuste weefselresidente T-cellen.”2

Pretransplantatieconditionering bestaat uit hoge dosis chemotherapie, eventueel gevolgd door radiotherapie, waarbij hematologen er altijd van uitgingen dat dan alle beenmergcellen zijn gedood, omdat ze niet meer worden gevonden in het bloed. “Onze bevinding is dus eigenlijk een paradigmaverschuiving. Het betekent dat er nieuwe methoden van chemotherapie en bestraling zouden moeten worden ontwikkeld om ook deze residente T-celpopulaties effectief uit te schakelen.”

Matos en zijn collega’s ontwikkelden fluorescerende nano-antilichamen om met behulp van confocale microscopie live te kunnen waarnemen in hoeverre de residente T-cellen zich in de huid voortbewegen.3 “We filmden deze in de huid van levende muizen of in verse, zo goed mogelijk vitaal gehouden mensenhuidbiopten en door de film versneld af te draaien konden we zien dat deze T-cellen constant in beweging zijn. Blijkbaar patrouilleren ze als een soort wijkagenten, alert op pathogene bacteriën en schimmels of kankercellen. Ook deze bevinding trekt internationaal veel aandacht.”4

Nieuwe strategieën

Volgens Matos zijn de behandelopties beperkt en soms is een transplantatie de enige mogelijkheid. “Helaas krijgt 30-80% GvHD, wat in de helft van de gevallen ernstige morbiditeit en mortaliteit geeft. Bovendien is zo’n kostbare transplantatie een grote belasting voor de zorg, dus het is zaak hard te werken aan betere alternatieven. Bloedonderzoek is relatief eenvoudig uit te voeren, maar eigenlijk hebben we dus twee keer zoveel T-cellen in de huid dan in het bloed en die spelen een cruciale rol. Met deze kennis, en in de wetenschap dat de huidige chemotherapie en bestraling onvoldoende effect sorteren tegen T-cellen in perifere weefsels, kunnen we nu hopelijk effectieve strategieën ontwikkelen om GVDH te voorkomen. Bijvoorbeeld toepassing van doelgerichte nano-antilichamen, die klein genoeg zijn om te worden opgenomen in de huid. Of nieuwe bestralingsschema’s.

Verder zijn we momenteel druk bezig met het ontwikkelen van multidisciplinaire protocollen om deze heterogene groep patiënten optimale zorg te leveren. Zodra ze klachten krijgen moeten we direct kunnen ingrijpen om de ontwikkeling van potentieel dodelijke GvHD te voorkomen.”

Referenties:

  1. Dos Reis Matos, T. Skin resident T cells; implications for immune homeostasis and disease. Thesis University of Amsterdam, 2019
  2. Matos TR, Divito SJ, Aasebø AT, et al. Peripheral host T cells survive hematopoietic stem cell transplantation and promote graft-versus-host disease. Clin Invest 2020;130:4624-4636
  3. Dijkgraaf FE, Matos TR, Hoogenboezem M, et al. Tissue patrol by resident memory CD8+ T cells in human skin. Nature Immunol 2019;20:756-64
  4. Dijkgraaf FE, Toebes M, Hoogenboezem, et al. Labeling and tracking of immune cells in ex vivo human skin. Nature Protocols 2021;16:761-811

128.000 nieuwe kankerpatiënten in 2023: meer diagnoses in vroeg stadium

feb 2024 | Borstkanker, Dermato-oncologie, Gynaecologische oncologie, Hoofd-halsoncologie, Longoncologie, Maag-darm-leveroncologie, Uro-oncologie

Lees meer over 128.000 nieuwe kankerpatiënten in 2023: meer diagnoses in vroeg stadium

Hernieuwde blootstelling aan BRAF/MEK-remmers bij gevorderd melanoom

feb 2024 | Dermato-oncologie

Lees meer over Hernieuwde blootstelling aan BRAF/MEK-remmers bij gevorderd melanoom

Zoektocht naar optimale behandeling van huidaandoeningen door kankertherapie

feb 2024

Lees meer over Zoektocht naar optimale behandeling van huidaandoeningen door kankertherapie

Aanpak van obesitas werkt ook tegen gerelateerde huidproblemen

jan 2024 | Eczeem, Psoriasis

Lees meer over Aanpak van obesitas werkt ook tegen gerelateerde huidproblemen

Gebruik pil en condoom nemen af

jan 2024 | SOA, Venereologie

Lees meer over Gebruik pil en condoom nemen af

Impact van psoriasis en PsA op kwaliteit van leven en depressieve symptomen

jan 2024 | Arthritis psoriatica, Psoriasis

Lees meer over Impact van psoriasis en PsA op kwaliteit van leven en depressieve symptomen

Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

10 jun 2024 om 16:30 | Lymfoom

Lees meer over Challenges in advanced Cutaneous T-cell Lymphoma (CTCL) – diagnosis and management

Hidradenitis Suppurativa (HS): recente ontwikkelingen in de behandeling

7 mrt 2024 | Huidinfecties

Lees meer over Hidradenitis Suppurativa (HS): recente ontwikkelingen in de behandeling

Van data naar doen! De systemische behandeling van atopisch eczeem en prurigo nodularis

2 feb 2024 | Eczeem, Vaccinatie

Lees meer over Van data naar doen! De systemische behandeling van atopisch eczeem en prurigo nodularis

Zeldzame aandoeningen binnen dermatologie

30 okt 2023 om 20:00

Lees meer over Zeldzame aandoeningen binnen dermatologie

Niet-melanoom huidkanker in de regio

31 aug 2023 | Dermato-oncologie, Radiotherapie

Lees meer over Niet-melanoom huidkanker in de regio

Zoveel meer dan alleen maar eczeem!

19 apr 2023 om 20:30 | Eczeem

Lees meer over Zoveel meer dan alleen maar eczeem!

Masterclass: innovatieve inzichten in de behandeling van Psoriatic Disease

2 nov 2022 | Arthritis psoriatica, Psoriasis

Lees meer over Masterclass: innovatieve inzichten in de behandeling van Psoriatic Disease

Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

12 okt 2022 | Immuuntherapie

Lees meer over Webcast Immuuntherapie: herkennen van bijwerkingen en acties voor de niet-oncoloog

Masterclass casuïstiek - Horen, zien en een goed gesprek!

14 sep 2022 om 19:30 | Eczeem, Psoriasis

Lees meer over Masterclass casuïstiek - Horen, zien en een goed gesprek!

Serious game Kijk verder dan de huid; casus 1

Lees meer over Serious game Kijk verder dan de huid; casus 1
Er zijn geen bijeenkomsten gevonden.

Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

mrt 2024 | Bacteriële infecties, SOA, Venereologie

Lees meer over Teleurstellende uitkomsten doxyPEP en vaccin tegen gonorroe

Zo veilig zijn COVID-vaccins bij gebruik immuunsuppressiva

nov 2023 | Arthritis psoriatica, Spondyloartritis, Vaccinatie

Lees meer over Zo veilig zijn COVID-vaccins bij gebruik immuunsuppressiva

Eerder, vaker en langer remissie met anifrolumab bij SLE

nov 2023 | SLE

Lees meer over Eerder, vaker en langer remissie met anifrolumab bij SLE

Positieve resultaten voor neoadjuvant cemiplimab bij cutaan plaveiselcelcarcinoom

okt 2023 | Chirurgie, Dermato-oncologie, Immuuntherapie

Lees meer over Positieve resultaten voor neoadjuvant cemiplimab bij cutaan plaveiselcelcarcinoom

Paradigmaverschuiving op komst bij alopecia areata?

okt 2023

Lees meer over Paradigmaverschuiving op komst bij alopecia areata?

Zo beïnvloedt comorbiditeit de behandeling voor vitiligo

okt 2023 | Eczeem, Psoriasis

Lees meer over Zo beïnvloedt comorbiditeit de behandeling voor vitiligo

Drug survival bij alle IL-17- en IL-23-remmers hoog, maar één middel springt eruit

okt 2023 | Psoriasis

Lees meer over Drug survival bij alle IL-17- en IL-23-remmers hoog, maar één middel springt eruit

Wat een opluchting: binnen 2 weken verlost van jeuk

okt 2023 | Eczeem

Lees meer over Wat een opluchting: binnen 2 weken verlost van jeuk

Hoe herkent u kanker in de donkere huid?

okt 2023 | Actinische keratose, Dermato-oncologie

Lees meer over Hoe herkent u kanker in de donkere huid?

Podcastserie Psoriasis

nov 2023 | Arthritis psoriatica, Diabetes, Psoriasis

Lees meer over Podcastserie Psoriasis

Psoriatic Disease: het belang van anamnese en het herkennen van rode vlaggen

nov 2022 | Psoriasis

Lees meer over Psoriatic Disease: het belang van anamnese en het herkennen van rode vlaggen

Conventioneel systemische therapie; is dat nog nodig?

okt 2022 | Psoriasis

Lees meer over Conventioneel systemische therapie; is dat nog nodig?

Psoriasis - Why is real world evidence data important?

nov 2020 | Psoriasis

Lees meer over Psoriasis - Why is real world evidence data important?

The ambition in the treatment of psoriasis

okt 2019 | Psoriasis

Lees meer over The ambition in the treatment of psoriasis

MedNet Dermatologie 2023-04

dec 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-04

MedNet Dermatologie 2023-02

jun 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-02

MedNet Dermatologie 2023-01

apr 2023

Lees meer over MedNet Dermatologie 2023-01

MedNet Dermatologie 2022-04

dec 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-04

MedNet Dermatologie 2022-03

sep 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-03

MedNet Dermatologie 2022-02

jun 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-02

MedNet Dermatologie 2022-01

apr 2022

Lees meer over MedNet Dermatologie 2022-01