Positieve effecten van imatinib bij ernstige COVID-19

Delen via:

De tyrosinekinaseremmer imatinib heeft bij ernstig zieke COVID-patiënten een positief effect op de overleving, de duur van beademing en het risico op ic-opname. Dat is gebleken in een landelijke studie vanuit het Amsterdam UMC. Deze is recent online gepubliceerd in Lancet Respiratory Medicine. “Een mooie samenwerking tussen ziekenhuizen en longartsen in Nederland”, vindt longarts prof. dr. Harm Jan Bogaard (Amsterdam UMC).

De studie1 had feitelijk een lange aanloop. Zo’n 10 jaar geleden werd behandeling met imatinib onderzocht bij patiënten met pulmonale hypertensie. “Een van de patiënten in de studie had pleuravocht en vocht in de longen. Bij die patiënt werd een enorme afname van het vocht waargenomen. Dat was een opvallende waarneming, die de vraag opriep of imatinib vaatlekkage kan tegengaan. In het kader van zijn promotieonderzoek heeft arts-onderzoeker Jurjan Aman van het Amsterdam UMC dit in het laboratorium verder uitgezocht met endotheelcellen. Het bleek dat imatinib inderdaad iets doet tegen vaatlekkage. Het maakt de contacten tussen endotheelcellen sterker, waardoor vaten bij een ontsteking minder gaan lekken. Bij toepassing in enkele patiënten bleek dat imatinib lekkage kan tegengaan.”

COVID-19

In navolging van zijn promotieonderzoek wilde Aman het effect van imatinib verder onderzoeken bij patiënten met ARDS (acute respiratory distress syndrome), een levensbedreigende plotselinge ontstekingsreactie in de longen waardoor patiënten op de ic belanden. Maar dit idee is blijven liggen, omdat financiering voor deze studie ontbrak. Totdat begin 2020 COVID-19 de kop opstak, met als belangrijke complicatie longfalen vanwege capillaire lekkage en vocht in de longblaasjes. Zou imatinib daartegen kunnen helpen? “We werden daarvoor in eerste instantie benaderd vanuit China”, vertelt Bogaard. “Ook daar was eerder het effect van imatinib gezien en zij wilden dat gaan testen bij COVID-patiënten. Maar het contact verliep moeizaam en ging uiteindelijk voorbij. Toen zijn Jurjan en ik de studie zelf gaan opzetten. Dat kon snel, want de protocollen lagen al klaar vanwege het eerdere idee met ARDS-patiënten. De Raad van Bestuur was enthousiast, evenals de Stichting AMC Foundation die de eerste financiering wilden doen. Er kwam ook financiering vanuit ZonMw en de Europese Unie. Via een landelijk netwerk benaderden we longartsen die geïnteresseerd zijn in pulmonale hypertensie. Ook zij waren enthousiast, maar hadden het erg druk met de COVID-patiëntenzorg. Daarom vroegen we arts-onderzoekers die thuis zaten omdat hun onderzoek stillag. Zij wilden graag meedoen en zijn voor ons patiënten gaan includeren in verschillende ziekenhuizen in het netwerk. Dat ging erg snel, want er was veel motivatie om iets te doen voor COVID-patiënten. Ook de medisch-ethische commissie was behulpzaam en heel snel met hun beoordeling.”

Mooie samenwerking

Begin 2020 ging de studie van start. Het doel was om 400 patiënten te includeren. Halverwege het jaar was er even twijfel of dat zou lukken, omdat de crisis voorbij leek. Maar in het najaar veranderde dat weer en liep de studie vol. De laatste patiënt is in januari 2012 geïncludeerd. “De studie is een mooi voorbeeld van intensieve Nederlandse samenwerking tussen ziekenhuizen en longartsen”, vindt Bogaard.

De studie was een gerandomiseerde, dubbelblinde en placebo-gecontroleerde trial in 13 academische en niet-academische centra. Deelnemers waren patiënten met PCR-bevestigde COVID-19 die vanwege vaatlekkage zuurstof nodig hadden. Patiënten in de imatinib-groep (n = 204) kregen een eerste dosis van 800 mg, gevolgd door dagelijks 400 mg gedurende 9 dagen. De placebogroep bestond uit 196 patiënten. De primaire uitkomst was de tijd vanaf inclusie in de studie tot aan het stopzetten van de beademing en extra zuurstof gedurende minimaal 48 uur, en overleving gedurende 28 dagen. Secundaire uitkomsten waren onder andere veiligheid, sterfte op dag 28 en de noodzaak van invasieve beademing.

De primaire uitkomst werd niet gehaald, omdat imatinib de tijd tot het vrijkomen van zuurstoftoediening niet verkortte. Bogaard: “Dat heeft te maken met ons aanvankelijke idee dat we patiënten vroeg moesten behandelen om verslechtering te voorkomen. Veel patiënten hadden dus nog geen ernstige klachten. Het effect van imatinib was daardoor niet te zien in de groep als geheel.”

Hoopgevend effect

Bij de ernstig zieke patiënten echter, had imatinib wel een positief effect op overleving en de duur van beademing. “We zagen een duidelijk en hoopgevend effect”, aldus Bogaard. “We weten nog niet of dat komt door minder vocht in de longen. Maar met imatinib hoefden minder patiënten geïntubeerd te worden, waren er minder ic-opnamen en hadden patiënten betere overleving. We hadden niet gedacht dat we die effecten zouden kunnen meten gezien de kleine patiëntengroepen. Maar de effecten waren er dus wel.”

De studie is aanleiding voor verder onderzoek. In het Amsterdam UMC vinden vervolgstudies plaats die voortborduren op het idee voor toepassing van imatinib bij ARDS. In eerste instantie vindt onderzoek plaats op de ic bij COVID-patiënten, gevolgd door onderzoek bij mensen met ARDS dat niet gerelateerd is aan COVID.

Ook binnen twee internationale platforms vindt verder onderzoek plaats met imatinib: REMAP-CAP (Randomised, Embedded, Multi-factorial, Adaptive Platform Trial for Community-Acquired Pneumonia) en SOLIDARITY dat vorig jaar vanuit de WHO is opgezet. Bogaard heeft met beide platforms contact gezocht en beide wilden ermee aan de slag. “SOLIDARITY is al gestart met onderzoek, met wellicht al eind dit jaar de eerste resultaten. REMAP-CAP begint er later dit jaar mee. Het is mooi dat het onderzoek nu wereldwijd plaatsvindt.”

Vaatlekkage

Al vrij snel na het uitbreken van de coronacrisis was aan de hand van CT-scans duidelijk dat het virus vaatlekkage in de longen kon veroorzaken. Een publicatie in de New England Journal of Medicine over autopsies bij COVID-patiënten liet ook schade zien aan endotheelcellen in de longen. In het Amsterdam UMC is onderzoek gedaan naar de oorzaak daarvan. Een team onder leiding van immunoloog-onderzoeker Jeroen den Dunnen vond dat macrofagen geactiveerd raken door antistoffen tegen het virus, waarbij suikergroepen op de antistoffen bepalen hoe agressief de macrofagen worden.2 Bogaard: “De macrofagen scheiden cytokines uit en brengen allerlei processen op gang die van invloed zijn op de dichtheid van endotheelcellen. Als die dichtheid minder wordt, ontstaat lekkage in de vaten. We hebben nu een tweede tyrosinekinaseremmer in beeld die waarschijnlijk de activatie van macrofagen kan tegengaan. Ook dit wordt verder onderzocht, al is dit onderzoek in een nog vroeger stadium dan het werk met imatinib.” 

Bronnen:

  1. Aman J, Duijvelaar E, Botros L, et al. Imatinib in patients with severe COVID-19: a randomised, double-blind, placebo-controlled, clinical trial. Lancet Respir Med. 2021; published online June 17.
  2. Hoepel W, Chen HJ, Geyer CE, et al. High titers and low fucosylation of early human anti-SARS-CoV-2 IgG promote inflammation by alveolar macrophages. Sci Transl Med. 2021;13(596):eabf8654.

 

36% van de geregistreerde klinische trials heeft geen gepubliceerde resultaten

mrt 2024

Lees meer over 36% van de geregistreerde klinische trials heeft geen gepubliceerde resultaten

Betere overleving na stoppen met roken bij NSCLC-diagnose

mrt 2024 | Longoncologie

Lees meer over Betere overleving na stoppen met roken bij NSCLC-diagnose

Adequaat SABA-gebruik blijft aandachtspunt

mrt 2024 | Astma

Lees meer over Adequaat SABA-gebruik blijft aandachtspunt

Medisch bewijs sneller vinden met EvidenceHunt

mrt 2024

Lees meer over Medisch bewijs sneller vinden met EvidenceHunt

Tarlatamab bij eerder behandeld kleincellig longcarcinoom

mrt 2024 | Longoncologie

Lees meer over Tarlatamab bij eerder behandeld kleincellig longcarcinoom

Bloedeosinofielen als biomarker voor dosis prednisolon

mrt 2024 | COPD

Lees meer over Bloedeosinofielen als biomarker voor dosis prednisolon

Keynote webinar | Spotlight on sleep in brain health

2 mei 2024 om 18:00

Lees meer over Keynote webinar | Spotlight on sleep in brain health

Pulmo Lounge 2: Exacerbaties in COPD

26 mrt 2024 om 20:00 | COPD, Vaccinatie

Lees meer over Pulmo Lounge 2: Exacerbaties in COPD

Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

19 feb 2024 om 17:30 | Borstkanker

Lees meer over Keynote webinar: Spotlight on antibody–drug conjugates in cancer

Online live GOLD-café 15 januari 2024

15 jan 2024 om 19:30 | COPD

Lees meer over Online live GOLD-café 15 januari 2024

Is Disease Remission haalbaar bij ernstig astma?

5 jan 2024 | Astma

Lees meer over Is Disease Remission haalbaar bij ernstig astma?

RSV: inzichten en casuïstiek vanuit de eerste en tweede lijn

27 nov 2023 om 20:00 | Ouderen, Vaccinatie, Virale infecties

Lees meer over RSV: inzichten en casuïstiek vanuit de eerste en tweede lijn

Pulmo Pubquiz 2023

31 okt 2023 om 20:00 | Astma, COPD, ILD

Lees meer over Pulmo Pubquiz 2023

Ernstig astma: zijn de behandeldoelen ambitieus genoeg? De huisarts en longarts in gesprek

11 jul 2023 | Astma

Lees meer over Ernstig astma: zijn de behandeldoelen ambitieus genoeg? De huisarts en longarts in gesprek

Biologicals voor de bovenste en onderste luchtwegen, kunt u rationeel kiezen?

26 jun 2023 | Astma

Lees meer over Biologicals voor de bovenste en onderste luchtwegen, kunt u rationeel kiezen?

ERS 2023 videoverslagen

COPD

Lees meer over ERS 2023 videoverslagen

LANdelijk Longcongres 2024

vrijdag 19 apr 2024 van 08:45 tot 17:00 | COPD

Lees meer over LANdelijk Longcongres 2024

Budesonide verlaagt zorggebruik bij vroeg stadium COVID-19

sep 2021 | COPD, Pneumonie, Virale infecties

Lees meer over Budesonide verlaagt zorggebruik bij vroeg stadium COVID-19

eNose veelbelovend voor opsporing CLAD na longtransplantatie

sep 2021

Lees meer over eNose veelbelovend voor opsporing CLAD na longtransplantatie

Geen effect van COVID-19 op longfunctie kinderen, jongeren en jongvolwassenen

sep 2021 | Pneumonie

Lees meer over Geen effect van COVID-19 op longfunctie kinderen, jongeren en jongvolwassenen

Therapeutisch effect maar ook bijwerkingen van GLPG1205

sep 2021 | ILD

Lees meer over Therapeutisch effect maar ook bijwerkingen van GLPG1205

Mepolizumab ook effectief in real-world setting

sep 2021 | Astma

Lees meer over Mepolizumab ook effectief in real-world setting

FeNO-meting helpt niet in bijsturen behandeling astma bij kinderen

sep 2021 | Astma

Lees meer over FeNO-meting helpt niet in bijsturen behandeling astma bij kinderen

Schimmels en enterobacteriën geven slechte uitkomst bij bronchiëctasieën

sep 2021 | Bacteriële infecties, Schimmelinfecties

Lees meer over Schimmels en enterobacteriën geven slechte uitkomst bij bronchiëctasieën

Combinatie umeclidinium en vilanterol meest effectief bij COPD

sep 2021 | COPD

Lees meer over Combinatie umeclidinium en vilanterol meest effectief bij COPD

Hitte verhoogt de kans op exacerbaties COPD

sep 2021 | COPD

Lees meer over Hitte verhoogt de kans op exacerbaties COPD

Zorgtransitie: Thuistoedieningspilot met anti-IL5 behandelingen voor ernstig astma

nov 2021 | Astma

Lees meer over Zorgtransitie: Thuistoedieningspilot met anti-IL5 behandelingen voor ernstig astma

MedNet Longziekten 2023-04

dec 2023

Lees meer over MedNet Longziekten 2023-04

MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

nov 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023-2

MedNet Longziekten 2023-03

sep 2023

Lees meer over MedNet Longziekten 2023-03

MedNet Longziekten 2023-02

jul 2023

Lees meer over MedNet Longziekten 2023-02

MedNet Oncologie special Longkanker 2023

mei 2023

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2023

MedNet Longziekten 2023-01

mrt 2023

Lees meer over MedNet Longziekten 2023-01

MedNet Longziekten 2022-04

dec 2022

Lees meer over MedNet Longziekten 2022-04

MedNet Oncologie special Longkanker 2022

nov 2022

Lees meer over MedNet Oncologie special Longkanker 2022

MedNet Longziekten 2022-03

sep 2022

Lees meer over MedNet Longziekten 2022-03