Twee reumatologieafdelingen – die van het Maastricht UMC+ en het Amsterdam UMC – ondergingen recent ingrijpende veranderingen. Nieuwe afdelingshoofden, organisatorische herstructureringen en een groeiende focus op samenwerking en patiëntgerichte zorg typeren deze periode. Prof. dr. Astrid van Tubergen (Maastricht UMC+) en prof. dr. Sander Tas (Amsterdam UMC) delen in dit artikel hun visie en ambities bij het leiden van een moderne reumatologieafdeling binnen een academisch ziekenhuis.
Voor prof. dr. Astrid van Tubergen betekende haar benoeming tot hoofd van de afdeling Reumatologie in Maastricht per 1 december 2024 niet alleen voor haarzelf het begin van een nieuwe fase, maar ook voor de afdeling. “Tot 1 januari 2025 was de reumatologie nog onderdeel van de afdeling Interne Geneeskunde. Vanaf dat moment zijn we een zelfstandige afdeling. Dat geeft ons meer autonomie op het gebied van zorg, onderzoek en onderwijs. Ook kunnen we nu beter inzicht krijgen in onze eigen financiering. Dat is nieuw voor ons en maakt dat we op een andere manier kunnen gaan werken”, zo vertelt Van Tubergen. Ze benadrukt dat de manier waarop de afdeling Reumatologie functioneert, niet alleen háár verantwoordelijkheid is. “Er ligt een meerjarenbeleidsplan voor de hele afdeling, we doen het samen. De coördinatie ligt bij mij, en ik probeer ieders talent optimaal te benutten.” Ook het Amsterdam UMC kent een recente transitie. Prof. dr. Sander Tas: “Zoals bekend is het Amsterdam UMC ontstaan uit de fusie van het AMC en het VUmc. Binnen deze ziekenhuizen functioneerden 2 reumatologieafdelingen die een aantal jaar geleden al samen zijn gegaan, maar tot voor kort op 2 locaties werkten. Sinds anderhalf jaar zijn we volledig gecentraliseerd op de locatie AMC met een consultatieve functie op locatie VUmc. Voor de integratie – we zijn immers 1 ziekenhuis – en om echt 1 afdeling te worden is dat zeer belangrijk.”
Prof. dr. S.W. Tas, hoofd van de afdeling Reumatologie van het Amsterdam UMC
Rust en verbinding
Beide afdelingen kenden recent periodes van turbulentie. Zo legde de coronapandemie lopende onderzoeken grotendeels stil en zorgde het voor een verschuiving naar een anders vormgegeven patiëntenzorg. In Maastricht kwam daar nog een onrustige periode door het plotse vertrek van het hoofd van de interne geneeskunde en de introductie van een nieuw elektronisch patiëntendossier (EPD) bovenop. Van Tubergen: “Het eerste wat voor mij als afdelingshoofd belangrijk was, betrof het terugkrijgen van rust op de afdeling. Zo werkten sommige mensen wel heel veel uren, dat kon eigenlijk niet. Ik vind het belangrijk dat we meer differentiëren, dat mensen doen waar ze goed in zijn én gelukkig van worden. Duurzame inzetbaarheid staat bij ons hoog op de agenda.” In Amsterdam lag na de lateralisatie – die voor sommigen een grote verandering was – de focus vooral op het smeden van 1 hechte groep. Tas: “Ook hier zitten er vaak te weinig uren in een dag voor alle activiteiten. We blijven als Amsterdam UMC voorlopig 1 ziekenhuis op 2 locaties waarbij het doel is om een samenhangende en efficiënte afdeling te vormen, waarbij we door optimale samenwerking en taakdifferentiatie zoveel mogelijk kunnen bereiken.”
Organisatie
De afdeling Reumatologie binnen het Amsterdam UMC kan bogen op 12 reumatologen, een relatief groot aantal AIOS (ca. 8 tot 10) gezien de 2 verbonden universiteiten, 5 reumaverpleegkundigen en ruim 50 onderzoekers. “In totaal zitten we rond de 80 mensen”, aldus Tas. “Dat heeft te maken met de fusie en de omvang van Amsterdam UMC.” De afdeling Reumatologie in het Maastricht UMC+ telt 10 reumatologen, 3 tot 4 AIOS, diverse verpleegkundigen en promovendi. “Het aantal wisselt, maar we zitten met zo’n 40 mensen”, schat Van Tubergen. Wat beide afdelingen bindt is het zoeken naar manieren om de reumatologiezorg zo efficiënt en goed mogelijk vorm te geven. Zo wordt in Maastricht toegewerkt naar het zien van patiënten in een zelfstandige behandelkliniek in de stad, de Annadal Kliniek. “In Maastricht hebben we geen stadsziekenhuis. Voorheen zagen we alle patiënten in een academische omgeving. Het biedt verschillende voordelen – zowel voor het ziekenhuis als voor de patiënten – om een groot deel van de laagcomplexe reumatologiepatiënten te verplaatsen naar een andere locatie. Al jaren zien we nieuwe patiënten in de anderhalvelijnszorg, de Stadspoli, overigens met dezelfde artsen die werkzaam zijn in het MUMC. We hopen zo efficiënter te werken en de juiste zorg op de juiste plek te bieden, maar ook de mogelijkheden voor onderzoek in de gehele populatie te behouden”, licht Van Tubergen toe. In Amsterdam is de samenwerking met Reade, het reumacentrum, verder geïntensiveerd. Tas legt uit: “Wij deden al veel samen op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en opleiding, maar recent hebben we het Spondyloartritis Centrum Amsterdam opgezet, waarin we zorg en onderzoek rondom enkelvoudige spondyloartritis gezamenlijk organiseren. Reumatologen van ons ziekenhuis doen ook specifieke poli’s in Reade, waarbij patiënten met enkelvoudige spondyloartritis geclusterd worden en er naast de inzet van een multidisciplinair zorgteam ook meer mogelijkheden ontstaan voor wetenschappelijk onderzoek. Voor deelname aan studies, translationeel immunologisch onderzoek en complexe gevallen blijven de lijnen met de academie kort.”
Multidisciplinaire teams en expertise
De trend naar meer samenwerking en specialisatie is op meer vlakken duidelijk zichtbaar. In Amsterdam wordt gewerkt met teams rondom specifieke aandoeningen. “Daarbij wordt klinische expertise gecombineerd met onderzoeksambities. Zo hopen we dat kennis gedeeld wordt en iedereen zich verder ontwikkelt. Hiermee creëren we een win-winsituatie: de één leert van de ander en samen tillen we het niveau verder omhoog”, aldus Tas. Themapoli’s zijn in Amsterdam al langer ingeburgerd. “Er zijn van oudsher specifieke vasculitis- en systeemziektenpoli’s, maar daarnaast zijn er ook algemene poli’s, zodat iedereen de reumatologie in brede zin blijft beoefenen. In de themapoli’s kunnen we data-verzameling voor onderzoek efficiënter organiseren en is er ook een verpleegkundige gekoppeld aan het team,” legt Tas uit. “In het MUMC werken we ook al meer dan 10 jaar met themapoli’s, waar zorg, onderzoek en opleiding worden geïntegreerd. Die zullen onveranderd doorgezet worden”, stelt Van Tubergen.
Patiëntgerichte zorg en continuïteit
Beide afdelingen hechten veel waarde aan patiëntgerichte zorg. “We besteden veel aandacht aan samen beslissen met de patiënt. Ook kijken we actief naar gelijke toegang tot zorg, bijvoorbeeld voor mensen met een lagere sociaaleconomische status of beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat is echt een van onze speerpunten”, zo onderstreept Van Tubergen. “Onze kernwaarden zijn patiëntgerichte, doelmatige en gelijkwaardige zorg. We willen dat iedereen zich gehoord en gezien voelt.” In Amsterdam is het betrekken van verpleegkundigen als vaste aanspreekpunten een belangrijk aandachtspunt, vult Tas aan: “We hebben als academisch centrum nu eenmaal te maken met frequent wisselende artsen in opleiding; daarom is het belangrijk dat de verpleegkundige de constante factor is. Bij ons worden patiënten die langdurig in zorg zijn vaak om en om gezien door de verpleegkundige en een arts. Daardoor zien patiënten vaker dezelfde persoon en dat wordt als prettig ervaren”, aldus Tas.
Samenwerking binnen en buiten de afdeling
Samenwerking stopt natuurlijk niet bij de afdelingsgrenzen. In Amsterdam wordt actief deelgenomen aan landelijke en internationale netwerken zoals de Autoimmune Research Collaborative Hub (ARCH) en de European Reference Networks (ERNs). “We willen de zorg voor patiënten met systeemziekten en andere inflammatoire reumatische aandoeningen optimaliseren en de contacten tussen zorgverleners faciliteren. Ook internationaal werken we samen aan onderzoek en kennisdeling”, vertelt Tas. “We hebben veel patiënten met systeemziekten, zoals systemische lupus erythematodes (SLE), vasculitis, systemische sclerose en myositis. Daarvoor zijn we ook een Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU)-expertisecentrum en we maken deel uit van verschillende ERNs.” In Maastricht wordt ook samengewerkt met andere centra in de regio. “We willen de zorg zo organiseren dat iedereen de juiste zorg op de juiste plek krijgt, en dat we als academisch centrum onze expertise inzetten waar die het meeste nodig is”, zegt Van Tubergen.
Uitdagingen en ambities voor de toekomst
Beide afdelingen staan voor de uitdaging om de ingezette veranderingen te bestendigen en verder te ontwikkelen. In Maastricht ligt de focus op duurzame inzetbaarheid, werkplezier en het optimaal benutten van talenten”, licht Van Tubergen toe. In Amsterdam is daarnaast het doel om echt 1 afdeling te worden, met sterke teams en een cultuur van samenwerking. “We zijn heel goed op weg, maar er zijn altijd nog extra stappen te zetten”, stelt Tas. De reumatologieafdelingen in Maastricht en Amsterdam laten zien dat verandering en vernieuwing hand in hand kunnen gaan met aandacht voor de menselijke maat. Door te investeren in samenwerking en het centraal stellen van de patiënt, bouwen zij aan de reumatologie van de toekomst. Of zoals Tas het samenvat: “Door kennis te delen en samen te werken, kunnen we meer bereiken; voor onze patiënten, onze collega’s én voor ons vakgebied.”
Over prof. dr. Sander Tas
- Studie geneeskunde in Leiden
- In 2006 gepromoveerd op basaal immunologisch onderzoek (‘Targeting NF-kB to modulate immune responses in arthritis’)
- Sinds 2011 werkzaam als internist-reumatoloog
- In 2022 benoemd tot hoogleraar aan het Amsterdam UMC
- Sinds september 2024 afdelingshoofd Reumatologie in het Amsterdam UMC
- Speciaal aandachtsgebied: translationele immunologie
Over prof. dr. Astrid van Tubergen
- Studie geneeskunde in Maastricht
- In 2002 gepromoveerd op ‘Improvement by movement. A study on therapeutic aspects and outcome assessment in ankylosing spondylitis’
- Sinds 2008 werkzaam als reumatoloog
- In 2020 benoemd tot hoogleraar aan het Maastricht UMC+
- Sinds december 2024 afdelingshoofd Reumatologie MUMC+
- Speciaal aandachtsgebied: uitkomsten en innovatie in de reumatologiepraktijk