Het devies voor huidkankerpreventie is: ‘weren, kleren, smeren’. En wel in die volgorde, benoemt dr. Arjan van Dijk, voorzitter van het Zonkrachtactieplatform (ZAP): “Als eerste ‘weren’, want een probleem dat je niet opzoekt, hoef je ook niet op te lossen. Dan ‘kleren’, dus als je toch naar buiten gaat, zorg ervoor dat zonlicht je huid niet bereikt. Pas in derde instantie: smeer je zonnebrandcrème op wat nog uit je kleren steekt.”
Als je een wit T-shirt aan hebt, en dat wordt nat, dan heeft het een beschermingsfactor van ongeveer 2, laat Van Dijk weten. “Niemand koopt een zonnebrandcrème met een SPF (beschermingsfactor) van 2. Dus aan een gewoon T-shirt heb je weinig voor goede UV-protectie.” De meeste shirts zijn geweven. Het is ook mogelijk een shirt te breien. “Dan denk je aan geitenwollen sokken”, stelt Van Dijk, “maar deze techniek is tegenwoordig geavanceerd. Als je ragfijne garens breit, dan krijg je een soepel, dun resultaat waar UV-straling ‘gecertificeerd’ niet doorheen komt (factor 50 voor UVB en UVA). Als artsen een oplossing willen aanbieden, dan werkt zulke UV-werende kleding prima. Een leren jas en een spijkerbroek geven ook zonder certificaat natuurlijk een goede bescherming tegen UV-straling.”
Zonnebrandcrème en UVA-filter
Met zonnebrandcrèmes zijn er 2 uitdagingen: het UVA-filter is in de Europese Unie (EU) slecht geregeld en de beschermingsfactor (SPF) op de flacon ‘jokt’. Wat is er aan de hand? “UV-straling van de zon kun je aan de hand van de golflengte onderverdelen in UVA, UVB en UVC. Die laatste komt niet door de atmosfeer heen, dus daar zijn we vanaf. UVB-straling kan leiden tot erytheem en huidkanker. Om die reden zijn zonnebrandcrèmes gefocust op UVB-onderdrukking. Inmiddels is duidelijk dat ook UVA nadelige gezondheidseffecten heeft, waaronder huidveroudering en vorming van radicalen in de dermis, wat kan bijdragen aan melanoomvorming en immuunsuppressie.”
Een goede zonnebrandcrème dooft dus zowel UVB als UVA. Een crème met een matig UVA-filter haalt in Nederland, waar de zon laag staat en het aandeel UVA groot is, de SPF op de fles niet. Dit kan meer dan een factor 2 schelen! De SPF is een maat voor UVB-onderdrukking. UVA mag dus door dat filter heen. “Als je een zonnebrandcrème gebruikt die UVB onderdrukt, maar UVA doorlaat, en je gaat evenredig met de SPF langer naar buiten, dan heb je een veelvoudige UVA-dosis gekregen”, zegt Van Dijk. “Dat pakt slecht uit voor de gezondheid.”
Van de EU mag al een UVA-logo op een crème gezet worden, als het UVA wordt onderdrukt met een derde deel van de SPF. Dat vindt Van Dijk echt te weinig. “In Engeland heeft firma Boots een kwart eeuw geleden een kwaliteitssysteem voor UVA-filters ontworpen. Een crème met 5 Boots-sterren heeft een UVA-demping die 90% van de SPF is. Zo’n crème biedt universele, goede bescherming. In Nederland is een dergelijke crème moeilijk verkrijgbaar en duur, maar in Engeland en ook in EU-land Ierland liggen goedkope huismerken met 5 Boots-sterren in elke winkel. Daar is men dus wel goed beschermd. Als je jonge mensen vertelt dat UVA huidveroudering veroorzaakt en dat een vijfsterrenzonnebrandcrème de beste antirimpelcrème is, dan moet dit toch aanspreken. Nu de Nederlandse huismerken nog.”
‘Sjoemel-zonnebrandcrème’
Onbeschermd kan iemand met een bleke huid in Nederland als de zon hoog staat 10 minuten in de zon zonder te verbranden. De beschermingsfactor op zonnebrandcrèmes betekent niet dat iemand die factor-50 opgesmeerd heeft 50 keer 10 minuten in de zon kan. “Dat wordt wel zo gezien”, zegt Van Dijk. “De SPF-factor op de flacon blijkt geen beschermingsfactor voor consumenten te zijn, maar is gebaseerd op een industriële laagdikte die nodig is om met een lamp een crème betrouwbaar door te meten.”
Om de aangegeven beschermingsfactor te halen moet iemand smeren met de dikte van een laag pindakaas, laat Van Dijk weten. “Mensen smeren de helft tot een derde deel van deze dikte. Logisch, want anders maak je met een gezin met 3 kinderen per smeerbeurt een flacon leeg. Dat doen mensen niet: een dikke laag werkt niet met kinderen die in het zand spelen, en het is duur. Mensen zijn behoorlijk minder goed beschermd dan de SPF aangeeft. Van SPF-50 zonnebrandcrème houd je bij reële laagdikte een beschermingsfactor 4 tot 17 over. Dat laatste lijkt op factor-15, waarvan gezegd wordt dat dat te weinig is.”
Daarom gebruikt Van Dijk wel eens de term sjoemel-zonnebrandcrème. “Eigenlijk zou je de SPF dus niet op de fles moeten mogen vermelden, maar alleen de werkelijke bescherming van de huid. Van alle gezondheidseffecten op de huid zou een zonnebrandcrème het slechtst moeten beschermen tegen zonverbranding, terwijl het daar op dit moment op is geoptimaliseerd. Erytheem is je rookmelder; die moet je niet uitschakelen.”